یرقان که به عنوان زردی نیز شناخته می شود، زرد شدن پوست و نیز بخش سفید چشم ها و مایعات بدن بدلیل افزایش مقدار بیلی روبین در خون است. بیلی روبین یک رنگدانه زرد و محصول تجزیه روزانه گلبول های قرمز خون است. گلبول های قرمز خون قبل از اینکه توسط بدن تجزیه شوند و موجب تشکیل بیلی روبین شوند، معمولا به مدت 120 روز طول عمر دارند. خون موجب انتقال بیلی روبین به کبد می شود که در آنجا بیلی روبین تجزیه شده و به مایع صفرا ترشح می شود. مایه صفرا یک مایع غلیظ به رنگ ترکیبی از زرد، سبز و قهوه ای است که به بخش بالایی روده کوچک (اثنی عشر) ترشح می شود تا مواد اضافی دفع شود (مثل بیلی روبین و کلسترول اضافی) و به تجزیه چربی ها کمک کند. مختل شدن این متابولیسم نرمال و یا تولید اضافی بیلی روبین ممکن است موجب یرقان شود.
Jaundice
Jaundice
اسامی دیگر
Icterus
تاریخ آخرین بازبینیدر مورخه
تاریخ آخرین اصلاحدر مورخه
February 2, 2018.
Accordion Title
درباره یرقان
-
علت
یرقان بیماری نیست اما یک وضعیت یا نشانه بالینی از مشکل موجود در کبد، پانکراس یا کیسه صفرا است. عفونت ها، مصرف داروهای خاص، سرطان، اختلالات خون، سنگ های صفرا، عیوب تولد، بیماری های ارثی و تعدادی از بیماری های بالینی دیگر می تواند موجب یرقان شود. در کل، علل یرقان ممکن است در یکی از سه گروه زیر قرار بگیرد:
-بیماری های ناشی از ناتوانی کبد برای سوخت و ساز مناسب و دفع بیلی روبین
-بیماری هایی که منجر به طول عمر کوتاه گلبول های قرمز خون می شود که در عوض موجب افزایش سطح بیلی روبین می شود
-بیماری هایی که از دفع بیلی روبین از بدن پیشگیری می کنند
مواردی از علل رایج یرقان
-التهاب حاد کبد: التهاب کبد به دلیل برخی از عوامل مثل هپاتیت A, B, C, D, و E، عفونت های ویروسی، سوءمصرف الکل و برخی از داروها (مثل استامینوفن) و مواد سمی
-انسداد مجاری صفراوی؛ علت این وضعیت می تواند موارد زیر باشد:
-آسیب و زخم
-آرتزی صفرا (artesia)، بیماری مادرزادی مرتبط با توسعه غیرعادی مجاری صفراوی که موجب تجمع مایع صفرا و افزایش بیلی روبین در خون می شود
-سنگ های کیسه صفرا
-سرطان لوزالمعده می تواند گاها منجر به انسداد در مجاری صفراوی شود
-وضعیت هایی که منجر به افزایش عمده تخریب گلبول های قرمز خون می شود و موجب افزایش تولید بیلی روبین خواهد شد، مثل کم خونی همولیتیک، بدلیل یک جهش هموگلوبین غیرطبیعی، مالاریا، بیماری خودایمن یا بیماری همولیتیک در نوزادان تازه متولد شده (HDN)
-سندرم گیلبرت: یک بیماری ارثی خفیف مرتبط با کاهش سوخت و ساز بیلی روبین بدلیل کاهش فعالیت آنزیم؛ افراد بیمار ممکن است به صورت موقت مبتلا به بیماری یرقان باشند و موجب افزایش سطوح بیلی روبین غیرمرکب شوند.
-سیروز: در مراحل آخر خود می تواند موجب یرقان شود
-یرقان فیزیولوژیک نوزدان تازه متولد شده: کبد یک نوزاد تازه متولد شده هنوز دارای توانایی تجزیه بیلی روبین نیست، بنابراین نوزادان بطور مکرر بعد از تولد در دوره های زمانی کوتاه به یرقان مبتلا می شوند. نوزادان تازه متولد شده مبتلا به یرقان به دقت تحت نظر بوده و معمولا در 48 تا 72 ساعت بهبود می یابند. اگر یرقان دوام داشته یا شدید باشد، نوزاد را می توان درمان کرد و در ارتباط با بیماری های شدید دیگر مورد ارزیابی قرار داد (مثل بیماری همولیتیک نوزاد تازه متولد شده).
مواردی از وضعیت های نادر که می تواند موجب یرقان شود
-سندرم Crigler-Najjar: بیماری ارثی که می تواند منجر به غلظت بالای بیلی روبین شود؛ یک جهش ژنی موجب کمبود در آنزیم ضروری برای تجزیه بیلی روبین می شود.
-سندرم Dubin-Johnson: یک بیماری ارثی که موجب حفظ بیلی روبین (و ترکیبات دیگر که کبد را به رنگ سیاه متمایل می کند) در سلول های کبد می شود؛ افراد بیمار ممکن است دارای یرقان متناوب باشند.
-سندرم Rotor: یک وضعیت از افزایش غلظت بیلی روبین که موجب یرقان متناوب می شود؛ مشابه با Dubin-Johnson بدون حفظ ترکیبات دیگر یا کبد سیاه.
-داروی آتازاناویر (atazanavir) (گاه برای درمان عفونت HIV) موجب ایجاد مانع در متابولیسم بیلی روبین همانند سندرم گیلبرت می شود و می تواند موجب یرقان خفیف شود که می تواند موجب وخیم شدن بیماری یا فشار وارده شود.
-شبه یرقان: در شرایطی که فرد مقادیر زیادی هویج، نارنج یا گرمک (طالبی) مصرف کند، پوست فرد بدلیل وجود بتا-کاروتن به رنگ زرد متمایل خواهد شد؛ این یک وضعیت موقت و خوش خیم است که مرتبط با بیلی روبین یا مایع صفرا نیست. -
آزمایشات
اهداف آزمایش؛ تعیین علت یرقان و ارزیابی شدت وضعیت است. آزمایش اولیه که اغلب معاینه فیزیکی است که توسط پزشک انجام می شود و معمولا بر کبد متمرکز می شود. آزمایشات تخصصی دیگر مثل آزمایش هپاتیت ویروسی و یا آزمایشی برای ارزیابی افزایش تخریب گلبول های قرمز خون را می توان همراه با آزمایشات اولیه یا بعد از آنها و بر اساس یافته های بالینی و تردید پزشک در مورد علت یرقان درخواست داد.
بررسی های آزمایشگاهی
برخی آزمایشات برای شناسایی آسیب به کبد و ارزیابی عملکرد کبد استفاده می شوند و میتواند شامل موارد زیر باشد:
-پنل کبد، معمولا متشکل از:
-ALT (Alanine aminotransferase)
-ALP (Alkaline phosphatase)
-AST (Aspartate aminotransferase)
-بیلی روبین، کلی (تجزیه شده و تجزیه نشده)، مستقیم (تجزیه شده) و غیر مستقیم (تجزیه نشده)
-آلبومین
-GGT (Gamma-glutamyl transferase)
-زمان پروترومبین (PT): کبد پروتئین های درگیر در لخته شدن خون را می سازد؛ PT عملکرد لخته شدن را ارزیابی می کند و در صورت شرایط غیرطبیعی، نشانگر آسیب به کبد خواهد بود.
-بیلی روبین ادرار (معمولا به عنوان بخشی از آنالیز ادرار)
برخی از آزمایشات را می توان برای شناسایی عفونت ها استفاده کرد که بر کبد تاثیرگذارند:
-هپاتیتA
-هپاتیتB
-هپاتیتC
-هپاتیتE
-سیتومگالوویروس (CMV)
-ویروس Epstein-Barr -EBV
آزمایشات مورد استفاده برای شناسایی کاهش طول عمر گلبول های قرمز خون می تواند شامل موارد زیر باشد:
-سنجش تعداد کل سلول های خون (CBC)
-تعداد رتیکولوسیت (اگر CBC غیرطبیعی باشد)
-لکه خونی: برای بررسی RBC ها زیر میکروسکوپ
-هپتاگلوبین
بررسی های غیرآزمایشی
آزمایشات تصویربرداری و نمونه برداری از کبد را می توان برای کمک به ارزیابی وضعیت و ساختار کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی استفاده کرد. آزمایش می تواند شامل موارد زیر باشد:
-فراصوت شکمی
-سی تی اسکن
-MRI گاها شامل MRCP (magnetic resonance cholangiopancreatogram) برای مشاهده پانکراس و مجاری صفراوی
-ERCP تصویربرداری مستقیم از پانکراس و مجاری صفراوی
-نمونه برداری از کبد
برای جزئیات بیشتر در مورد آزمایشات تصویربرداری به RadiologyInfo.org مراجعه نمایید. -
درمان
درمان وابسته به علت اصلی یرقان است:
-در نوزادان تازه متولد شده (درمان نور ویژه)، انتقال خون در موارد شدید و داروهای ویژه می توانند سطح بیلی روبین را کاهش دهند.
- در سندرم های گیلبرت، روتور و Dubin-Johnson، هیچ درمانی ضروری نیست.
-سندرم Crigler-Najjar ممکن است به درمان دارویی آنزیم خاص پاسخ دهد یا مستلزم پبوند کبد یا انتقال خون باشد.
-یرقان نشای از انسداد مجاری صفراوی معمولا با جراحی و رفع انسداد، بهبود می یابد.
-یرقان ناشی از سیروز در نتیجه آسیب طولانی مدت به کبد است و به هر نوع درمانی به استثنای پیوند کبد پاسخ نمی دهد.
تصاویر مرتبط
نمایش
موقعیت کبد. Don Bliss, National Cancer Institute