کمک به تشخیص علت کم خونی یا بیماری عصبی؛ ارزیابی وضعیت تغذیه در برخی افراد؛ نظارت بر اثرگذاری درمان برای کمبود ویتامین B12 یا فولات
Vitamin B12 and Folate
زمانیکه شما دارای تعداد سلول های خونی غیرطبیعی با آزمایش لکه خون نشانگر گلبول های قرمز بزرگ (ماکروسیتوز) یا نوتروفیل های غیرطبیعی باشید؛ زمانیکه دارای علائم کم خونی (ضعف، خستگی، رنگ پریدگی) و یا علائم و نشانه های بیماری عصبی (احساس سوزش یا خارش، انقباض ناگهانی چشم، از دست دادن حافظه، وضعیت تغییر یافته ذهنی) باشید؛ زمانیکه شما تحت درمان کمبود ویتامین B12 یا فولات باشید
نمونه خونی بدست آمده از سیاهرگ بازو
عدم مصرف مواد غذایی به مدت 6 تا 8 ساعت قبل از نمونه گیری ممکن است لازم باشد. داروهای خاصی می توانند بر نتایج آزمایش تاثیرگذار باشند؛ پزشک شما در مورد توقف مصرف هر کدام از داروها راهنمایی خواهد کرد.
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
ویتامین B12 و فولات آزمایشات جداگانه ای هستند که معمولا در ارتباط با هم برای تشخیص کمبود این ویتامین ها و کمک به تشخیص علت کم خونی های خاص (مثل کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12) یک بیماری خودایمنی که بر جذب B12 اثرگذار است، مورد استفاده قرار می گیرند.
B12 و فولات دو مورد از ویتامین هایی هستند که نمی توانند در بدت تولید شوند و باید در رژیم غذایی گنجانده شوند. این ویتامین ها برای تشکیل گلبول های قرمز نرمال، بازسازی بافت ها و سلول ها و ترکیب DNA (ماده ژنتیکی در سلول ها) نیاز هستند. B12 برای عملکرد مناسب عصبی ضروری است. (برای اطلاعات بیشتر به بخش "هدف از آزمایش؟" مراجعه کنید.)
آزمایشات B12 و فولات را می توان برای کمک به ارزیابی تغییر وضعیت روانی یا تغییرات رفتاری دیگر بویژه در افراد مسن استفاده کرد. آزمایش B12 را می توان همراه با فولات، به تنهایی یا با دیگر آزمایشات غربالگری مثل سنجش تعداد سلول های خون (CBC)، پنل سوخت و ساز جامع (CMP)، آنتی بادی ضدهسته ای (ANA)، پروتئین واکنش گر C و عامل روماتیسم (RF) و در جهت تعیین علت بروز علائم و نشانه های تاثیرگذار بر عصب (بیماری های عصبی) درخواست داده می شوند.
علاوه برآن، آزمایشات B12 و فولات را می توان در ارتباط با مجموعه ای از آزمایشات دیگر برای کمک به ارزیابی وضعیت تغذیه و سلامت عمومی یک شخص با علائم و نشانه ای سوءتغذیه یا سوءجذب استفاده کرد. این می تواند شامل افراد مبتلا به الکلیسم، بیماری کبد، سرطان معده یا افراد دارای سوءجذب مثل بیماری سلیاک، بیماری التهاب روده یا سیستیک فیبروزیس باشد.
در افراد تحت درمان برای کمبود ویتامین B12 و فولات، آزمایش را می توان برای نظارت بر تاثیرگذاری درمان استفاده کرد. این بویژه در مورد افرادی است که نمی توانند به درستی B12 و یا فولات را جذب کنند و باید تحت درمان طولانی مدت باشند.
سطوح فولات در بخش مایع خون (سرم) می تواند بر اساس رژیم غذایی فرد متفاوت باشد. بدلیل اینکه گلبول های قرمز خون 95 درصد فولات را ذخیره می کنند، بنابراین آزمایش برآورد سطح فولات درون گلبول قرمز را می توان همراه با آزمایش خون یا به جای آن استفاده کرد. برخی از پزشکان احساس می کنند که آزمایش فولات گلبول قرمز نشانگر بهتری از وضعیت فولات در طولانی مدت بوده و از نظر بالینی بیشتری نسبت به فولات خون دارد، اما توافق عمومی در این مورد حاصل نشده است.
بررسی های دیگر آزمایشگاهی را که می توان برای تشخیص کمبود B12 و فولات استفاده کرد، شامل هوموسیستئین و متیل مالونیک اسید (MMA) می باشد. هوموسیستئین و MMA در شرایط کمبود B12 افزایش می یابند در حالیکه در شرایط کمبود فولات فقط هوموسیستئین و نه MMA افزایش می یابد. این تفاوت و تمایز اهمیت دارد زیرا تجویز فولات برای شخصی که دارای کمبود B12 است، کم خونی را درمان می کند اما آسیب عصبی را که ممکن است برگشت ناپذیر باشد، درمان نخواهد کرد. -
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش B12 و فولات را زمانی می توان درخواست داد که آزمایشات سنجش تعداد سلول های خون (CBC) و یا لکه خون (که بعنوان یک بررسی کلی وضعیت سلامت یا برای ارزیابی کم خونی انجام شده اند) نشانگر تعداد کم گلبول های قرمز خون یا اندازه بزرگ آنها باشند. حجم میانگین جسمی (MCV) بالا نشانگر افزایش اندازه گلبول های قرمز خون است.
آزمایش B12 و فولات زمانی می تواند مناسب باشد که فرد دارای علائم و نشانه هایی از یک کمبود باشد:
-اسهال
-سرگیجه
-خستگی، ضعف عضلانی
-از دست دادن اشتها
-رنگ پریدگی
-تپش تند قلب، ضربان نامنظم قلب
-کاهش تنفس
-درد در ناحیه زبان و دهان
-خارش، بی حسی و یا سوزش در پاها، دست ها، بازو و ساق پا (در شرایط کمبود B12)
-سردرگمی یا فراموشی
-پارانویا
آزمایش B12 و فولات را می توان گاها زمانی درخواست داد که فرد در معرض خطر کمبود مواد ویتامینی باشد، مثل افرادی با پیشینه سوءتغذیه یا وضعیت مرتبط با سوءجذب.
این آزمایشات را می توان بر مبنای منظم برای افراد تحت درمان برای سوءتغذیه یا کمبود B12 یا فولات در جهت ارزیابی تاثیرگذاری درمان درخواست داد. برای افراد دارای وضعیت کمبود مزمن، این می تواند بخشی از یک برنامه درمانی طولانی مدت باشد. -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
سطوح نرمال B12 و فولات می تواند نشانگر آن باشد که فرد دارای کمبود نبوده و علائم و نشانه ها مربوط به علت دیگری است. با این حال، سطوح نرمال می تواند منعکس کننده این حقیقت باشد که B12 و یا فولات ذخیره شده در فرد به طور کامل به اتمام نرسیده است.
زمانیکه سطح B12 نرمال است اما همچنان در مورد کمبود آن تردید وجود دارد، پزشک می تواند آزمایش متیل مالونیک اسید (MMA) را بعنوان نشانگر اولیه کمبود B12 درخواست کند.
سطوح پایین B12 و یا فولات در فرد دارای علائم و نشانه ها نشانگر آنست که فرد دارای کمبود این مواد بوده اما ضرورتا شدت کم خونی یا بیماری عصب مرتبط را منعکس نمی کند. آزمایشات دیگر اغلب برای بررسی علت اصلی کمبود انجام می شوند. برخی از علل B12 یا فولات پایین شامل موارد زیر است:
-کمبود فولات یا B12 در رژیم غذایی- این مورد در آمریکا رایج نیست. این وضعیت را می توان در سوءتغذیه عمومی و در گیاهخوارانی که محصولات حیوانی را مصرف نمی کنند، مشاهده کرد. با تولید حبوبات تقویت شده، نان ها و دیگر محصولات غلات، کمبود فولات بسیار نادر است.
-سوءجذب- هر دو مورد از کمبود B12 و فولات را می توان در وضعیت هایی مشاهده کرد که با جذب آنها در روده کوچک تداخل می یابد. اینها شامل موارد زیر می باشند:
-کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12، رایج ترین علت کمبود B12
-بیماری سلیاک
-بیماری التهاب روده، شامل بیماری کرون و زخم روده
-رشد باکتریایی یا وجود انگل هایی مثل کرم کدو در روده ها
-کاهش تولید اسید معده ناشی از مصرف طولانی مدت آنتی اسید ها یا بازدارنده های H2 proton pump
-جراحی که بخشی از اجزای معده را خارج می کند مثل Gastric Bypass یا روده ها که جذب را به شدت کاهش می دهند.
-نارسایی پانکراس
-نوشیدن زیاد الکل یا الکلیسم مزمن
-مصرف برخی از داروها مثل متفورمین، امپرازول، متوترکسات یا داروهای ضدصرع مثل فنیتوین
-افزایش نیاز- تمام زنان باردار نیاز به مقادیر زیادی از فولات برای رشد جنین دارند و مصرف 400 میکروگرم اسید فولیک روزانه به آنها توصیه می شود. افراد مبتلا به سرطان که گسترش یافته یا افراد مبتلا به کم خونی ناشی از همولیزه شدن نیاز بیشتری به فولات دارند.
-مصرف دخانیات
(برای اطلاعات بیشتر، به مقاله کمبود ویتامین B12 و فولات مراجعه کنید.)
اگر شخص مبتلا به کمبود B12 یا فولات با مکمل ها تحت درمان قرار بگیرد (یا با تزریق B12)، در این حالت نتایج نرمال یا افزایش یافته نشانگر پاسخ به درمان است.
سطوح بالای B12 معمولا رایج نبوده و اغلب بصورت بالینی بررسی نمی شوند. با این حال اگر شخصی دارای وضعیتی مثل نئوپلاسم تکثیر سلولی مزمن، دیابت، نارسایی قلب، چاقی مفرط، ایدز یا بیماری شدید کبد باشد، در این وضعیت فرد ممکن است دارای سطوح بالایی از ویتامین B12 باشد. استروژن ها، ویتامین C یا ویتامین A نیز می توانند موجب افزایش سطوح B12 شوند. -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
اگر فرد دارای کمبود هر دو ویتامین های B12 و فولات باشد، اما فقط مکمل های اسید فولیک را مصرف نماید، کمبود B12 ممکن است در این حالت از دید پزشکان کنار رود. کم خونی مرتبط با هر دو مورد قابل درمان است اما بیماری عصب پایدار خواهد بود.
آنتی بادی های عامل IF می توانند با آزمایش ویتامین B12 تداخل یابند و موجب ایجاد نتایج کاذب گردند. اگر شخصی این آنتی بادی ها را در خون خود داشته باشد، نتایج آزمایش B12 باید با احتیاط و دقت تفسیر شود.
آزمایش شیلینگ (Schilling test) زمانی بطور معمول برای تایید تشخیص کم خونی ناشی از ویتامین B12 درخواست می شد. این آزمایش به ندرت درخواست شده و استفاده نمی شود زیرا شامل رادیواکتیو B12 می باشد. آزمایش شیلینگ تا حدودی با آنتی بادی های عامل IF و آنتی بادی های سلول جداره و هورمون محرک اسید معده (گاسترین) جایگزین شده اتس.
از آنجاییکه کمبود فولات به ندرت در آمریکا دیده می شود، برخی از آزمایشگاهها آزمایش فولات را ارائه نمی کنند. -
آیا مصرف بیش از حد ویتامین B12 و اسید فولیک مضر است؟
اغلب موارد خیر. بدلیل آنکه B12 و اسید فولیک حلال در آب می باشند، بدن با ترشح مواد اضافی به ادرار آنها را دفع خواهد کرد. با این حال، استفاده از اسید فولیم می تواند سطوح پایین B12 را بپوشاند، بنابراین قبل از آغاز مکمل های فولتت، باید برای هر دو مورد تحت آزمایش قرار گرفت. افرادی که نسبت به کوبالت حساسیت دارند، نباید B12 مصرف کنند و افرادی که دارای بیماری مادرزادی چشم (بیماری Leber) هستند، ممکن است در صورت مصرف B12، موجب آسیب هب عصب چشم شوند.
-
آیا همه باید تحت آزمایش ویتامین B12 و فولات قرار بگیرند؟
-
آیا تمام زنان باردار باید آزمایش فولات را انجام دهند؟
سطوح فولات را می توان در دوران پیش از تولد اندازه گیری کرد. مکمل های فولات عموما برای زنان در دوران قبل از بارداری و در طی آن توصیه می شوند.
-
آیا آزمایش B12 و فولات در مطب پزشک قابل انجام است؟این آزمایشات نیاز به تجهیزات تخصصی دارند و معمولا در یک آزمایشگاه انجام می شوند.