برای ارزیابی سطح فسفر در خون و کمک به تشخیص بیماریهایی که موجب افزایش یا کاهش غلظت فسفر میشوند
فسفر
هنگام بررسی مقادیر غیرطبیعی کلسیم؛ در زمان وجود اختلال کلیوی یا دیابت کنترلنشده؛ هنگام مصرف مکملهای کلسیم یا فسفات
نمونه خون وریدی از بازو و اگر نمونهی ادرار زمان بندی شده مورد نیاز باشد، از بیمار درخواست میشود ادرار را در طی زمان مشخص شده (معمولا 24 ساعت) جمعآوری نماید.
جهت تهیهی نمونهی خون، رعایت ناشتایی لازم است؛ به طور کلی بایستی شرایط توصیهشده توسط پزشک یا آزمایشگاه را رعایت کرد.
-
این آزمایش در چه مواردی کاربردی دارد؟
آزمایش فسفر، اغلب به همراه سایر آزمایشها نظیر کلسیم، هورمون پاراتیروئید (PTH) و یا ویتامین D، به منظور تشخیص و یا نظارت بر درمان بیماریهای مختلفی که باعث عدم تعادل کلسیم و فسفر میشوند درخواست داده میشود.
هرچند که آزمایش فسفر معمولا بر روی نمونهی خون انجام میشود اما گاهی اوقات، جهت نظارت بر میزان حذف کلیوی فسفر، مقدار فسفر در نمونهی ادرار اندازهگیری میشود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
از آنجایی که معمولا میزان فسفر غیرطبیعی موجب بروز علائمی نمیشود، آزمایش فسفر معمولا جهت پیگیری نتایج غیرطبیعی آزمایش کلسیم یا در صورت وجود علائم کلسیم غیرطبیعی مانند خستگی، ضعف عضلانی، گرفتگی ماهیچهها و یا مشکلات استخوانی، درخواست داده میشود.
همچنین ممکن است زمانی که علائم اختلالات کلیوی و دستگاه گوارش وجود دارند، آزمایش فسفر نیز در کنار سایر آزمایشها درخواست داده شود.
در صورت شناسایی شرایط یا بیماریهایی که موجب مقادیر غیرطبیعی فسفر و کلسیم شدهاند، ممکن است جهت نظارت بر اثربخشی درمان، هر دو آزمایش کلسیم و فسفر در دورههای زمانی مشخصی درخواست داده شوند.
گاهی اوقات نیز پزشک ممکن است در بیمارانی که مبتلا به دیابت هستند یا علائم مربوط به عدم تعادل اسید-باز را دارند، سطح فسفر آنها را چک نماید.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
مقادیر پایین فسفر خون (هیپوفسفاتمی) ممکن است به علت موارد زیر و یا در ارتباط با آنها باشد:
-افزایش کلسیم خون (هیپرکلسمی)، به ویژه به علت هیپرپاراتیروئیدیسم
-استفاده بیش از حد از داروهای مدر یا دیورتیکها
-سوختگیهای شدید
-کتواسیدوز دیابتی (پس از درمان)
-کاهش پتاسیم خون (هیپوکالمی)
-مصرف مزمن آنتیاسیدها
-ریکتز و استئومالاسی (به علت کمبود ویتامین D)
مقادیر بالای فسفر خون (هیپرفسفاتمی) ممکن است به علت شرایط زیر و یا در ارتباط با آنها باشد:
-کتواسیدوز دیابتی
-افزایش مصرف مواد غذایی حاوی فسفر (مکملهای حاوی فسفات)
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
غلظت بالای فسفر در موارد نادری میتواند از طریق کلسیفیکاسیون، موجب آسیب بافتها گردد. با این حال، عوارض شایعتر مقادیر بالای فسفر، بیماری قلبی عروقی و استئوپورز میباشند.
در حالت نرمال، به دلیل رشد فعال استخوانها در دوران کودکی، سطح فسفات کودکان بیشتر از بزرگسالان است. سطح پایین فسفات در کودکان میتواند موجب مهار رشد استخوانها گردد و سطح بالای آن میتواند ناشی از وجود بیماریها یا شرایطی باشد که منجر به عدم تعادل مواد معدنی میشوند.
برخی از متخصصین تغذیه معتقدند از آنجایی که نوشیدنیهای غیرالکلی و مواد غذایی بستهبندی شده دارای محتوای فسفات بالایی هستند، میتوانند در افزایش فسفر نقش داشته باشند.
مقادیر فسفر خون و ادرار ممکن است در صورت استفاده از تنقیه و ملینهای حاوی فسفات سدیم و مکملهای حاوی مقادیر بالای ویتامین D و یا در صورت تزریق داخل وریدی گلوکز تحت تأثیر قرار گیرند.
-
اگر مقادیر غیرطبیعی فسفر، علائمی ندارد، چگونه میتوان از آن مطلع شد؟
مقادیر فسفر با مقادیر کلسیم در ارتباط میباشد و بر روی آن تاثیر میگذارد و در نتیجه اغلب تشخیصهای مربوط به مقادیر غیرنرمال فسفر به دلیل ارتباط آن با کلسیم میباشد. آزمایش کلسیم به طور معمول به عنوان بخشی از پنل متابولیک جامع (CMP) و پنل متابولیک پایه (BMP)، انجام میشود. این پنلها آزمایشهایی هستند که اغلب در چکاپ عمومی درخواست میشوند. زمانی که نتایج غیرطبیعی آزمایش کلسیم وجود داشته باشد، پزشک سطح فسفر بیمار را نیز بررسی خواهد کرد.
-
آیا گیاهخواران میتوانند فسفر مورد نیاز خود را بدون مصرف گوشت یا لبنیات تأمین کنند؟
بله، اما تنها حدود 50 درصد از فسفر موجود در منابع گیاهی، مانند لوبیا، عدس، غلات، بادام زمینی و بادام، برای بدن قابل دسترس میباشد زیرا بدن ما آنزیمهای لازم برای پردازش برخی از منابع حاوی فسفر را ندارد. اما مخمر یک استثناء است و آنزیمهای لازم برای پردازش و استفاده از این منابع حاوی فسفر را دارد.