پروتئینوریا وضعیتی است که با وجود بیش از حد
نرمال
پروتئین در ادرار مشخص می شود. این وضعیت اغلب مرتبط با برخی از انواع
بیماری یا ناهنجاری است اما می توان گاها در افراد سالم نیز مشاهده کرد.
پلاسما (بخش مایع خون) حاوی پروتئین های مختلفی است. یکی از کارکردهای
کلیه ها، حفظ پروتئین پلاسما است تا در همراه با مواد زاید دیگر به ادرار
دفع نشود. دو مکانیسم بطور طبیعی از ورود پروتئین به ادرار پیشگیری می کنند:
1.گلومرول
مانعی را ایجاد می کند که بیشتر پروتئین های بزرگ پلاسما را درون رگ های
خونی حفظ می کند.
2.پروتئین های کوچک که وارد ادرار می شوند، اغلب توسط
لوله های کوچک جذب می شوند.
پروتئینوریا اغلب زمانی رخ می دهد که گلومرول یا مجاری درون کلیه آسیب
ببینند. التهاب و یا آسیب به گلومرول می تواند موجب افزایش مقادیر پروتئین
و گاها گلبول های قرمز خون و ورود آنها به ادرار شود. آسیب به لوله های
کوچک در کلیه ها می تواند مانع از جذب مجدد پروتئین شود. پروتئینوریا نیز
ممکن است زمانی توسعه یابد که مقادیر خیلی بالای یک پروتئین کوچک در خون
موجود باشد و مجاری کلیه نتوانند همه آنها را مجددا جذب کنند.
افراد سالم ممکن است دارای پروتئینوریای موقت یا دائمی باشند. این وضعیت
ممکن است مرتبط با استرس، ورزش، تب، درمان با آسپیرین و قرارگیری در معرض
سرما باشد. برخی افراد در زمان ایستاده بیشتر از حالت درازکش، پروتئین
بیشتری را به ادرار ترشح می کنند، با این حال، این وضعیت در افراد بالای 30
سال نادر است. سطح قابل تشخیص پروتئین در ادرار اغلب نشانگر وجود یک بیماری
یا وضعیتی است که موجب انجام بررسی های بیشتر برای تشخیص علت خواهد شد.
رایج ترین علت پروتئین در ادرار، آسیب به کلیه ناشی از وضعیت های زیر است:
-دیابت- پروتئینوریا یکی از اولین علائم از
بین رفتن عملکرد کلیه در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و 2 است.
-فشار خون بالا- پروتئینوریا در فرد دارای
فشار خون بالا نیز اولین علامت کاهش عملکرد کلیه می باشد.
علل دیگر آسیب به کلیه که منجر به پروتئینوریا می شود، شامل موارد زیر است:
-اختلالات ایمنی (مثل لوپوس، نفروپاتی IgA، سندرم
Goodpasture)
-عفونت ها
-تماس با مواد سمی
-آسیب
-سرطان کلیه
-نارسایی احتقانی قلب
وضعیت های دیگر که می توانند موجب پروتئینوریا شوند، شامل موارد زیر است:
-از بین رفتن گلبول های قرمز خون و ترشح هموگلوبین که در جریان خون رخ می
دهد (همولیز درون وریدی)
-Pre-eclampsia - زنان باردار بطور منظم
به منظور وضعیت پروتئینوریا غربالگری می شوند، زیرا وجود این وضعیت مرتب با
مسمومیت خونی بارداری است. این اختلال مختص بارداری است که در آن
پروتئینوریا و افزایش فشار خون هر دو در یک زمان توسعه می یابند. علائم می
تواند شامل التهاب،
تهوع و سردرد طی بارداری شود. در موارد نادر، این وضعیت می تواند موجب
علائم شدید مثل تشنج شود. این اختلال برای هر دوی مادر و نوزاد خطرناک است.
-میلومای متعدد (سرطان سلول های
پلاسما)- پروتئینوریا بدلیل وجود مقادیر اضافی پروتئین ها در خون که به
جریان ادرار وارد می شوند (پروتئین Bence-Jones) را می توان در میلومای
متعدد مشاهده کرد. پروتئین Bence-Jones متشکل از یک زنجیره سبک
ایمونوگلوبولین غیرطبیعی است (کاپا یا لامبدا) که توسط
سلول های پلاسمای مونوکلونی تولید می شود. تمام ایمونوگلوبولین ها
متشکل از چهار زنجیره پروتئین (دو زنجیره سبک و دو زنجیره سنگین) است.
پروتئین Bence-Jones از دو زنجیره سبک ایمونوگلوبولین ساخته شده و وجود آن
در ادرار گاها نشانگر میلومای متعدد در شرایط علائم دیگر است.
Protein in Urine (Proteinuria)
-
نشانه ها و علائم
بررسی آزمایشگاهی تنها راه اطمینان از وجود پروتئین در ادرار است. سازمانهای مختلف در حوزه سلامت، آزمایشات منظم ادرار را برای افراد در معرض ریسک بیماری مزمن کلیه توصیه کرده اند. هیچ علائمی مرتبط با پروتئینوریا بویژه در موارد خفیف وجود ندارد. مقادیر بالای پروتئین ممکن است موجب کف آلود شدن ادرار می شود. از دست دادن مقادیر زیاد پروتئین از خون می تواند بر توانایی بدن در تنظیم مایعات تاثیرگذار باشد، که منجر به التهاب در دست ها، پاها، شکم و صورت (edema) می شود. زمانیکه علائم وجود داشته باشد، اغلب مرتبط با وضعیت یا بیماری عامل پروتئینوریا خواهد بود.
-
آزمایشات
اهداف آزمایش پروتئینوریا شامل غربالگری افراد در معرض خطر، شناسایی وضعیت، تعیین علت اصلی، ارزیابی نوع و مقدار پروتئین موجود و ارزیابی عملکرد کلیه است. اگر پروتئینوریا تشخیص داده شود، فرد در فواصل زمانی منظم برای بررسی وضعیت (رفع آن یا وخیم تر شدن آن) تحت نظارت خواهد بود. هر دوی آزمایشات ادرار و خون برای ارزیابی پروتئینوریا درخواست داده خواهند شد.
بررسی های آزمایشگاهی
غربالگری پروتئین در ادرار را می توان به عنوان بخشی از آزمایش عمومی لامت یا چکاپ فردی که دارای وضعیت موجب پروتئینوریا است، انجام داد. برخی از آزمایشات غربالگری شامل موارد زیر است:
-پروتئین ادرار- وجود هر نوع پروتئین را که ممکن است در ادرار باشد، شناسایی می کند. این آزمایش را می توان به تنهایی و بر روی نمونه ادرار تصادفی یا بخشی از آزمایش آنالیز ادرار انجام داد.
-آنالیز ادرار- ارزیابی نمونه ادرار برای مواد مختلفی که ممکن است در ادرار باشد، مثل پروتئین. این آزمایش را می توان به عنوان بخشی از آزمایش سلامت عمومی انجام داد.
-آلبومین ادرار (میکروآلبومین)- یک آزمایش حساس که برای نظارت بر افراد دیابتی برای مقادیر کم آلبومین (پروتئین اصلی خون) در ادرار استفاده می شود. در طی زمان، دیابت می تواند با تاثیرگذاری بر عملکرد کلیه آغاز شود و این آزمایش یک نشانگر اولیه است مبنی بر اینکه دیابت موجب برخی از آسیب های کلیه شده است. انجمن دیابت آمریکا توصیه می نماید که افراد دارای دیابت نوع 2 بصورت سالانه و برای سطوح پایین آلبومین در ادرار مورد غربالگری قرار بگیرند و افراد دیابتی نوع 1، پنج سال بعد از تشخیص و بعد از آن بصورت سالانه بدین منظور غربالگری شوند.
نتیجه مثبت در آزمایش غربالگری را می توان با آزمایشات دیگر ادرار و برای تشخیص مقادیر و نوع پروتئین در آدرار، پیگیری کرد:
-آلبومین ادرار، ادرار 24 ساعته- اندازه گیری مقدار آلبومین وارد شده به خون در آن محدوده زمانی. این آزمایش ممکن است ارزیابی بهتری از میزان آسیب به کلیه برای پزشک ارائه نماید.
-نسبت آلبومین به کراتینین ادرار- بعنوان یک جایگزین برای جمع آوری ادرار در 24 ساعت، یک نمونه ادرار تصادفی را می توان استفاده کرد. در این مورد، کراتینین نیز اندازه گیری می شود. کراتینین ماده ای است که به میزان ثابتی به درون ادرار ترشح می شود. زمانی که هر دو مورد پروتئین و کراتینین در یک نمونه تصادفی اندازه گیری می شوند، نسبت آلبومین به کراتینین را می توان محاسبه کرد. این محاسبه مقدار کراتینین را در نمونه تصادفی مشخص می کند و بطور دقیق تر منعکس کننده مقدار آلبومین ترشح شده به ادرار است.
-پروتئین ادرار- ادرار 24 ساعته- اندازه گیری مقدار پروتئین ترشح شده به ادرار در یک دوره 24 ساعته؛ این یک ارزیابی دقیق تر از میزان پروتئنوریا نسبت به آزمایش ادرار تصادفی است.
-نسبت پروتئین به کراتینین ادرار (UPCR)- اندازه گیری پروتئین و کراتینین در یک نمونه تصادفی و تصحیح مثدار کراتینین، مشابه با نسبت آلبومین به کراتینین ادرار
-الکتروفورز پروتئین ادرار- آزمایشی برای تعیین انواع مختلف و غلظت های نسبی پروتئین موجود در ادرار. آزمایش ادرار برای تشخیص وجود پروتئین Bence-Jones گاها در زمان تردید نسبت به میلومای متعدد انجام می شود.
-زمانی که الکتروفورز پروتئین نشانگر یک ناهنجاری باشد، یک آزمایش تثبیت ایمنی برای تعیین پروتئین ناهنجار علاوه بر ارزیابی ایمنی برای زنجیره های سبک آزاد انجام می شود.
علاوه بر آزمایش ادرار، آزمایشات مختلف دیگری وجود دارد که می توان برای ارزیابی عملکرد کلیه و یا ارزیابی ماهیت پروتئین موجود در ادرار استفاده کرد. این آزمایشات را می توان همزمان با غربالگری پروتئین ادرار یا بعنوان آزمایشات پیگیری انجام داد. آزمایشات شامل موارد زیر است:
-BUN (نیتروژن اوره خون) و کراتینین- آزمایشات خون مورد استفاده برای ارزیابی عملکرد کلیه؛ اوره و کراتینین مواد زاید حاوی نیتروژن هستند که کلیه های سالم از خون وارد ادرار می کنند. اگر کلیه ها به درستی عمل نکنند، اوره و کراتینین در خون باقی می مانند و مقدار آنها افزایش خواهد یافت. (نکته: با اینکه کراتینین را می تواند در نمونه های ادرار اندازه گیری کرد، اما یک نمونه خون نیز بعنوان بخشی از ارزیابی، آزمایش می شود.)
-eGFR (میزان تصفیه گلومرولی برآورد شده)- با استفاده از سطح کراتینین خون همراه با سن و مقادیر مرتبط با جنس و نژاد، میزان تصفیه ادرار را محاسبه می نماید؛ eGFR با پیشروی آسیب به کلیه، کاهش می یابد.
-تصفیه کراتینین- کراتینین را درنمونه ادرار 24 ساعته اندازه گیری می کند و یک نمونه خون نیز مقدار کراتینین را که از خون تصفیه شده و وارد ادرار شده، محاسبه می کند؛ این محاسبه موجب ارزیابی عمومی از عملکرد کلیه براساس میزان دفع کراتینین از بدن می شود.
-پروتئین کامل (TP)- یک آزمایش خون که کل پروتئین خون را اندازه گیری می کند
-آلبومین- یک آزمایش خون که غلظت آلبومین را (رایج ترین پروتئین در سرم خون) اندازه گیری می کند
-الکتروفورز پروتئین خون- انواع و مقادیر نسبی پروتئین در سرم خون را اندازه گیری می کند و با الگوی الکتروفورز ادرار برای تعیین منبع پروتیئن مشاهده شده در ادرار، مقایسه می شود.
-زنجیره های سبک آزاد سرم خون (SFLC)- یک آزمایش خون مورد استفاده برای کمک به تشخیص و نظارت بر وضعیت های مرتبط با افزایش مقدار زنجیره های سبک آزاد مثل میلومای متعدد
پزشک می تواند نمونه برداری از کلیه را نیز درخواست کند. در نمونه برداری از کلیه، نمونه کوچکی ز بافت کلیه توسط یک آسیب شناس زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد و می توان برای بررسی بیماری های کلیه یا آسیب به آن استفاده کرد. (برای اطلاعات بیشتر، به مقاله آسیب شناسی آناتومیک مراجعه کنید.) بررسی های دیگر با استفاده از میکروسکوپ الکترونی، شیمی ایمنی بدن و فلوئورسانس ایمنی را می توان برای ارزیابی نمونه برداری های کلیه انجام داد.
بررسی های غیرآزمایشگاهی
-اسکن های تصویری از کلیه را می توان برای شناسایی وجود و شدت بیماری یا آسیب به کلیه انجام داد (برای اطلاعات بیشتر، RadiologyInfo.org)
-فشار خون را می توان بعنوان بخشی از بررسی های علت پروتئینوریا اندازه گیری کرد. فشار خون در افراد دارای فشار خون بالا یا افرادی که در معرض خطر توسعه آن هستند، نظارت می شود. -
درمان
وضعیت های مختلفی می توانند موجب پروتئینوریا شوند. درمان پروتیئنوریا بر کنترل وضعیت های اصلی عامل پروتئینوریا و به حداقل رساندن پیشروی آن تمرکز می کند. بنابراین، درمان هر وضعیت متفاوت از دیگری است. برای مثال، شخص مبتلا به دیابت باید به دقت از نظر سطوح قند خون و برای کمک به حفظ عملکرد کلیه تحت نظارت و کنترل قرار داد. شخص دارای فشار خون بالا (هایپرتانسیون) نیاز به کنترل فشار خون و پیشگیری از آسیب به کلیه خواهد داشت. پروتئینوریای مرتبط با مسمومیت خونی در بارداری به دقت تحت نظارت بوده و اغلب با تولد نوزاد از بین می رود. گاها داروهایی مثل داروی فشار خون بر اساس شدت وضعیت تجویز خواهد شد.
افراد دارای پروتئینوریای ثابت و بویژه افرادی که دارای کاهش عملکرد کلیه هستند، می توانند توصیه های مرتبط با تغییرات در رژیم را از پزشک خود دریافت کنند، مثل به حداقل رساندن مصرف پروتئین یا محصولات غذایی غنی از کلسترول. هیچ درمانی برای پروتئینوریا خفیف یا موقتی ضروری نیست.
