کمک به تشخیص کمبود هورمون رشد (GH) و یا در موارد کمتر رایج، برای کمک به تشخیص تولید بیش از حد هورمون رشد؛ برای ارزیابی عملکرد هیپوفیز؛ برای نظارت بر اثربخشی درمان در موارد تولید بیش از حد GH
Growth Hormone هورمون رشد
در کودکان، هنگام سرعت پایین رشد، قامت کوتاه و تأخیر در تکامل و گاهی اوقات در بزرگسالان، هنگام پایین بودن تراکم استخوان، کاهش قدرت عضلانی و افزایش سطوح لیپیدهای خون که میتوانند با نقص در تولید GH (هورمون رشد) مرتبط باشند؛ در صورت وجود علائم و نشانههای افزایش تولید GH در کودکان یا بزرگسالان که میتواند به دو نوع بیماری نادر ژیگانتیسم و آکرومگالی منجر شود؛ در هنگام احتمال وجود اختلالات هیپوفیزی و یا زمانی که سایر هورمونهای هیپوفیزی، غیرطبیعی باشند
معمولا چندین نمونه خون وریدی بازو، در فواصل زمانی منظم؛ گاهی اوقات یک نمونه خون، درحالت ناشتا و پس از استراحت یا پس از یک دوره تمرین شدید و یا پس از مصرف محلول حاوی گلوکز (قند)
رعایت دستورالعمل توصیهشده توسط پزشک. مانند ناشتا بودن قبل از آزمایش
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟آزمایش هورمون رشد (GH) عمدتا" برای شناسایی کمبود هورمون رشد و کمک به ارزیابی عملکرد غده هیپوفیز استفاده میشود، معمولا برای پیگیری نتایج غیرطبیعی در آزمایشهای مربوط به سایر هورمونهای غده هیپوفیز، از این آزمایش استفاده میگردد.
همچنین، برای تشخیص تولید بیش از حد GH و برای کمک به تشخیص و نظارت بر درمان آکرومگالی و ژیگانتیسم نیز از آزمایش GH استفاده میشود.
هورمون رشد برای رشد و تکامل طبیعی در کودکان ضروری است و به تنظیم متابولیسم در کودکان و بزرگسالان کمک میکند. غده هیپوفیز، در طول روز در طی ضربانهایی باعث تولید و ترشح GH به درون خون میشود. (برای اطلاعات بیشتر، به بخش "هدف از انجام این آزمایش چیست؟" مراجعه کنید.)
از آنجایی که هورمون رشد در ضربانها آزاد میشود، یکبار اندازهگیری مقادیر خونی این هورمون، از نظر بالینی مفید نمیباشد. بنابراین معمولا از آزمایشهایی که موجب سرکوب یا تحریک آزادسازی هورمون رشد از هیپوفیز میشوند استفاده میگردد.
- آزمایشهای تحریکی GH، به تشخیص کمبود GH و تشخیص کمکاری هیپوفیز کمک میکنند. برای آزمایش تحریکی، پس از 10 الی 12 ساعت ناشتایی، یک نمونه خون تهیه میشود. سپس، زیر نظر پزشک، یک محلول حاوی مادهای که به طور طبیعی موجب تحریک آزادسازی GH از هیپوفیز میشود، به صورت داخل وریدی به بیمار تزریق میشود. پس از تزریق، به منظور بررسی تحریک غده هیپوفیز و تولید مقادیر مورد انتظار GH، چندین نمونه خون در فواصل زمانی مشخصی جمعآوری میگردند. معمولترین مادهای که برای تحریک از آن استفاده میشود آرژنین میباشد، اما برخی ترکیبات دیگر شامل کلونیدین و گلوکاگون نیز کاربرد دارند. از آنجایی که ورزش معمولا باعث افزایش GH میشود، ورزش شدید نیز میتواند به عنوان محرکی برای آزادسازی GH استفاده شود.
- آزمایشهای سرکوب GH، برای کمک به تشخیص تولید بیش از حد این هورمون استفاده میشوند. برای آزمایش سرکوب، ابتدا یک نمونه خون پس از 10 الی 12 ساعت ناشتایی تهیه میشود. سپس به فرد، یک محلول استاندارد گلوکز (معمولا حاوی 100 گرم گلوکز) برای نوشیدن داده میشود. پس از مصرف محلول، در فواصل زمانی مشخصی چندین نمونه خون جمعآوری میگردد و نمونهها از نظر سرکوب هیپوفیز به اندازه کافی در پاسخ به دوز دریافتی گلوکز بررسی میشوند.
- هورمون رشد باعث تحریک تولید فاکتور رشد شبه انسولینی-1 (IGF-1) میشود. IGF-1 نوعی هورمون است که اثرات GH را وساطت میکند و به رشد و تکامل طبیعی استخوانها و بافتها کمک میکند. با این حال، بر خلاف GH، سطح خونی این هومورن در طول روز پایدار است و این باعث میشود IGF-1 یک شاخص مفید برای سطح متوسط GH باشد و آزمایش IGF-1 اغلب برای کمک به کمبود یا افزایش GH مورد استفاده قرار میگیرد.
- آزمایش سرکوب GH و آزمایش IGF میتوانند برای نظارت بر درمان تومور هیپوفیزی تولیدکننده GH نیز استفاده شوند. اگر محل تومور مشخص شده باشد، بعد از برداشتن تومور، برای بررسی موفقیتآمیز بودن برداشتن کل تومور میتوان از اندازهگیری مقادیر GH و IGF-I استفاده کرد. پس از برداشتن تومور، ممکن است از انجام این آزمایشها در فواصل زمانی منظم، برای سالها، جهت نظارت بر تولید GH و تشخیص عود تومور استفاده شود.
سایر آزمایشهای خون که ممکن است برای ارزیابی عملکرد غده هیپوفیز مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از پرولاکتین، free T4، TSH، کورتیزول، FSH، LH و تستوسترون. این آزمایشها معمولا قبل از آزمایش GH انجام میشوند تا از نرمال بودن آنها یا کنترل دارویی آنها اطمینان حاصل شود. برای مثال، قبل از آزمایش بررسی کمبود GH در کودکان باید هیپوتیروئیدیسم را درمان کرد. در غیر این صورت، ممکن است به صورت کاذب مقدار پایین GH دیده شود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟در کودکان، هنگام وجود علائم و نشانههای کمبود هورمون رشد (GHD)، تست تحریک GH درخواست داده میشود. برخی از این علائم و نشانهها عبارتند از:
- سرعت رشد پایین در اوایل کودکی
- قامت کوتاه نسبت به کودکان همسن و سال خود
- تأخیر در بلوغ
- تأخیر در تکامل استخوانها (که در تصویربرداری با اشعه X دیده میشود)
در بزرگسالان، هنگام وجود علائم و نشانههای GHD یا کمکاری هیپوفیز، آزمایش تحریک GH درخواست داده میشود. برخی از این علائم و نشانهها عبارتند از:
- پایین بودن تراکم استخوانها
- خستگی
- تغییرات لیپیدها، مانند کلسترول بالا
- کاهش تحمل فعالیت ورزشی
برای رد سایر بیماریهایی که علائم مشابهی را ایجاد میکنند، معمولا قبل از آزمایش GH، آزمایشهای دیگری، مانند آزمایشهای مربوط به تیروئید، انجام داده میشوند. کمبود GH در کودکان و بزرگسالان، بیماری نادری میباشد. در بزرگسالانی که در دوران کودکی کمبود GH داشتهاند یا دارای سابقه بیماری هیپوتالاموسی یا بیماری هیپوفیزی باشند ممکن است کمبود GH دیده شود.
انجام تست سرکوب GH، خیلی معمول نیست اما ممکن است زمانی که کودکان یا بزرگسالان علائم و نشانههای تولید بیش از حد GH (ژیگانتیسم و آکرومگالی) را داشته باشند درخواست شود.
زمانی که پزشک به وجود تومور هیپوفیزی تولید کننده مقادیر بالای GH مشکوک باشد از آزمایش سرکوب GH استفاده میشود. گاهی اوقات نیز برای نظارت بر اثربخشی درمان این بیماریها، از این آزمایش به همراه آزمایشهای مربوط به تعیین سطح IGF_1 و دیگر هورمونها، استفاده میشود. در این افراد، ممکن است برای سالها، در فواصل زمانی منظمی، از انجام آزمایشهای GH و IGF-1 جهت نظارت بر عود مقادیر غیرنرمال GH استفاده شود.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟آزمایش تحریک GH
اگر در طول آزمایش تحریک GH، سطوح هورمون رشد به میزان قابلتوجهی افزایش پیدا نکند (مقدار آن پایین تر از میزان مورد انتظار باشد) و فرد دارای علائم و نشانههای GHD (و سطح IGF-1 پایین) باشد، احتمالا" کمبود GH وجود دارد و پزشک بایستی آن را درمان نماید.
اگر سطح TSH و یا T4 فرد، غیرطبیعی باشد، به نظر میرسد که احتمالا" وجود اختلالات تیروئیدی باعث ایجاد علائم مشابه با GHD شده است. همچنین، فرد ممکن است دارای کمکاری هیپوفیز باشد. تا زمانی که عملکرد تیروئید فرد ارزیابی نشود نباید آزمایش مربوط به بررسی کمبود GH را انجام داد. اگر کودک به هیپوتیروئیدیسم مبتلا باشد بایستی ابتدا از نظر این بیماری تحت درمان قرار گیرد و پس از درمان تیروئید و قبل از انجام آزمایش GH، میزان رشد او ارزیابی گردد.
اگر در صورت انجام فعالیت سنگین ورزشی، سطوح GH افزایش پیدا نکند، ممکن است فرد به کمبود GH مبتلا باشد. این یافته نیاز به پیگیری با استفاده از آزمایشهای بیشتری دارد.
آزمایش سرکوب GH
اگر میزان GH شخصی در طی آزمایش سرکوب GH کم نشود (بالاتر از حد مجاز باقی بماند) و فرد دارای علائم و نشانه های GH بیش از حد (گیگنتیسم (غول پیکری) یا آکرومگالی) و سطح IGF-1 بالا (در صورت اندازه گیری) داشته باشد، این احتمال وجود دارد که فرد آزمایش شده بیش از حد GH تولید می کند. اگر توده ای در اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI نشان داده شود، احتمالا تومور هیپوفیز (معمولا خوش خیم) وجود دارد. اگر کسی برای تومور قبلی تحت نظر باشد، افزایش GH احتمالا به معنای عود بیماری باشد.تومورهای هیپوفیز شایع ترین علت تولید بیش از حد GH هستند، اما ممکن است باعث کمبود شوند. وجود تومور هیپوفیز نه تنها تولید GH را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه ممکن است بر تولید سایر هورمون های هیپوفیز تأثیر بگذارد، مانند ACTH (سندرم کوشینگ) یا پرولاکتین. اگر تومور نسبتا بزرگ باشد، ممکن است تمام تولید هورمون هیپوفیز را مهار کند و باعث آسیب به بافت های اطراف شود.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟از آنجا که GH توسط هیپوفیز ترشح می شود، اندازه گیری سطح GH در نمونه های جمع آوری شده در زمان های تصادفی بسیار مفید نیست. همپوشانی بیش از حد بین نتایج غیرطبیعی و تنوع طبیعی روزانه وجود دارد. سطح GH معمولا در اولین صبح بالاترین سطح را دارد و با ورزش و استرس افزایش می یابد.
- عوامل موثر بر تست GH ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مواد مخدر که می تواند GH را افزایش دهد (مثلا آمفتامین، آرژنین، دوپامین، استروژن، گلوکاگون، هیستامین، انسولین، لوودوپا، متدیلوپا و اسید نیکوتینی)
- داروهایی که می توانند سطح GH را کاهش دهند (مانند کورتیکواستروئیدها و فنوتیازین ها)
غلظت GH غیرطبیعی معمولا زمانی تغییر می کند که علل شناسایی می شوند. GH مصنوعی برای کاهش کمبود در کودکان در دسترس است (درمان بزرگسالان با GHD بحث برانگیزتر است.) ترکیبات جراحی، دارو و رادیوتراپی می تواند برای درمان تومورهای هیپوفیز که باعث تولید GH بیش از حد می شود استفاده شود. نکته مهم این است که هرچه زودتر برای کسب نتایج مطلوب شناسایی شود. اگر بدون درمان باقی بماند، یک کودک مبتلا به کمبود GH همچنان در مقایسه با همسالان دارای قامت کوتاهی خواهد بود. به همین ترتیب، تغییرات رشد استخوان در ارتباط با گیگنتیسم و آکرومگالی دائمی است.
عوارض طولانی مدت از اختلالات GH وجود دارد. به عنوان مثال، آکرومگالی می تواند باعث ایجاد پولیپ های روده ای (افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ)، دیابت، فشار خون بالا و اختلالات بینایی شود. اگر تومور هیپوفیز به طور دائم سلول های هیپوفیز را آلوده می کند، جایگزینی هورمون چندگانه ممکن است لازم باشد. افزایش رشد استخوان همچنین ممکن است منجر به تنگی نفس (سندرم تونل کارپ)، آرتریت و استخوان های ضعیف شود.
لازم به ذکر است که بیشتر موارد کمبود قد به علت کمبود GH نیست. آن ها همچنین می توانند به ویژگی های خانوادگی، انواع بیماری ها و شرایط و سایر اختلالات ژنتیکی مرتبط باشند. به ندرت، فرد ممکن است علائم ناشی از کمبود GH داشته باشد، اما سطح طبیعی یا افزایش سطح GH به علت مقاومت ارثی به GH در موارد مقاومت GH، در حالی که سطح GH بالا است، سطح IGF-1 پایین است.
-
چه شرایطی با درمان هورمون رشد درمان می شود؟علاوه بر کمبود هورمون رشد (GHD) کودکان ممکن است با جایگزینی هورمون رشد درمان شوند؛ اگر مبتلا باشند به:
- بیماری مزمن کلیوی
- سندرم پرادر ویلی (برای اطلاعات بیشتر مراجعه کنید به مرجع ژنتیک خانه: سندرم پرادر ویلی)
- سندرم ترنر
درمان کودکان با جایگزینی GH که کوتاه هستند اما GHD ندارند بحث برانگیز است. این نیز برای بزرگسالان صادق است. چه GHD آن ها به اثبات رسیده باشد و چه نرسیده باشد. این دارو خطرات و عوارض جانبی به همراه دارد و گران است. علاوه بر این، داده های کافی برای حمایت از مزایای آن وجود ندارد.
جایگزینی GH برای افرادی که از اچ آی وی / ایدز هدر رفته (از دست دادن توده عضلانی نازک) برای کمک به حفظ وزن بدن است.
-
چرا ورزشکاران برای GH آزمایش می شوند؟از آنجایی که GH باعث افزایش رشد عضلات در بزرگسالان می شود، بعضی از بزرگسالان آن را به عنوان یک عامل افزایش دهنده عملکرد می دانند. ورزشکاران ممکن است برای GH یا IGF-1 آزمایش شوند برای سایر داروهای افزایش دهنده عملکرد (مقاله داروهای ممنوعه در مورد آزمایشات مرتبط با ورزش را ببینید)
-
چه آزمایش های دیگری به منظور ارزیابی تولید GH من انجام می شود؟
اگر چه آن ها به طور معمول دسته بندی نشده اند، گاهی اوقات آزمایش های دیگر، مانند پروتئین 3 اتصال دهنده عامل رشد انسولین (IGFBP-3) به منظور ارزیابی تولید GH مورد استفاده قرار می گیرند.