آزمایش سدیم خون، برای تشخیص غلظت های غیرعادی سدیم، از جمله سدیم پائین (هایپوناترمی) و سدیم بالا (هایپرناترمی) استفاده می شود. این آزمایش اغلب بعنوان بخشی از یک پنل الکترولیت یا پنل متابولیک مقدماتی به هنگام چکآپ پزشکی، مورد استفاده قرار می گیرد. 

سدیم یک الکترولیت موجود در همه مایعات بدن بوده و برای عملکرد نرمال بدن، شامل عملکرد عصب و عضله ضروری است. این عنصر به عملکرد طبیعی سلول ها و تنظیم میزان مایعات در بدن کمک می کند.

آزمایش سدیم خون همچنین ممکن است برای تشخیص علت بروز دهیدراسیون، افزایش مایعات (ادم) یا انواعی از علائم (بعنوان مثال ضعف، گیجی، تشنگی و یا غشاهای مخاطی خشک) در افراد، مورد استفاده قرار گیرد. سطح سدیم در بسیاری از بیماری ها می تواند غیرعادی باشد. پزشک ممکن است این تست را بهمراه بقیه الکترولیت ها برای تعیین تعادل الکترولیت یا در صورت وجود علائم بیماری درگیر کننده مغز، ریه ها، کبد، قلب، کلیه، تیروئید یا غدد فوق کلیوی، درخواست دهد.

در افرادی که عدم تعادل الکترولیتی مشخصی را دارند، آزمایش سدیم خون ممکن است برای نظارت بر تأثیر درمان یا نظارت بر افرادی که داروهایی را استفاده می کنند که می توانند بر مقادیر سدیم تأثیر بگذارند، مانند داروهای ادرارآور، مورد استفاده قرار گیرد.

آزمایش سطوح سدیم ادرار ممکن است در افرادی انجام شود که دارای مقادیر غیرعادی سدیم خون هستند؛ این آزمایش برای کمک به تعیین اینکه آیا عدم تعادل مرتبط با بعنوان مثال، مصرف مقدار زیاد سدیم یا دفع مقدار زیاد سدیم است، انجام می شود. آزمایش سدیم ادرار، همچنین ممکن است برای افرادی که نتایج غیرعادی در آزمایشات کلیه نشان داده اند برای کمک به پزشک در تعیین علت بیماری کلیوی و هدایت درمان، استفاده شود.

آزمایش سدیم، بخشی از یک ارزیابی آزمایشگاهی روتین بیشتر مردم بعنوان بخشی از یک پنل الکترولیت یا پنل متابولیک مقدماتی است. این آزمایش ممکن است در مواقع بررسی پزشکی سالانه یا زمانی که فرد دارای عوارض پزشکی غیراختصاصی است، درخواست گردد.

آزمایش سدیم خون ممکن است زمانی که فرد دارای علائم سدیم پائین مانند ضعف، گیجی و بیحالی است، درخواست گردد. اگر مقدار سدیم سریعاً افت کند، فرد ممکن است احساس ضعف و خستگی مفرط نماید؛ در موارد شدید، ممکن است فرد احساس گیجی نموده و به کما رود. هرچند، زمانی که سطوح سدیم به کندی کاهش پیدا کند، هیچ نوع علایمی وجود نخواهد داشت. به این دلیل است که حتی وقتی فرد هیچ علائمی ندارد، سطوح سدیم اغلب بررسی می شوند.

آزمایش سدیم خون ممکن است زمانی که فرد دارای علائم سدیم بالا، مانند تشنگی، غشاهای مخاطی خشک (بعنوان مثال، دهان، چشم ها)، دفعات پائین ادرار، انقباض ناگهانی عضلانی و یا بیقراری دارد، درخواست شود. در صورت بالارفتن بسیار شدید سطوح سدیم، علائم میتوانند شامل بیقراری، انجام کارهای غیرمنطقی و کما و تشنج باشند.

هنگام نظارت بر درمان شامل مایعات درون وریدی (IV) یا زمانی که امکان ایجاد دهیدراسیون وجود دارد، ممکن است الکترولیت ها اندازه گیری شوند. پنل های الکترولیت و پنل متابولیک مقدماتی نیز معمولاً هنگام نظارت بر درمان بیماری های خاصی مانند فشار خون بالا، نارسایی قلبی و بیماری کبد و بیماری کلیوی، بر یک مبنای منظم درخواست می شوند.

زمانی که نتیجه آزمایش سدیم خون غیرعادی است، تست سدیم ادرار ممکن است جهت کمک به تعیین علت عدم تعادل یا نظارت بر درمان، درخواست شود.

سطح پائین سدیم خون (هایپوناترمی)، میتواند به علت های زیر باشد:

• از دست دادن زیاد سدیم، بیشتر بعلت عوارضی مانند اسهال، استفراغ، تعریق زیاد، استفاده از داروهای ادرارآور، بیماری کلیوی یا سطوح پائین کورتیزول، آلدوسترون و هورمون های جنسی (بیماری آدیسون)
• نوشیدن زیاد آب که هنگام ورزش ممکن است اتفاق بیفتد
• تجمع زیاد مایعات در بدن (ادم) که بر اثر نارسایی قلبی، سیروز و بیماری های کلیوی که باعث از دست رفتن پروتئین (سندرم نفروتیک) میشوند یا سوء تغذیه، ایجاد می شود. در تعدادی از بیماری ها، بویژه آنهایی که مغز و ریه ها را درگیر می کنند، انواع بسیاری از سرطان ها و برخی داروها، بدن حجم زیادی از هورمون ضد-ادرار (ADH) را تولید کرده که باعث می شود تا فرد میزان زیادی از آب را در بدن نگهدارد.

سطح پائین سدیم در خون، ندرتاً بعلت کاهش دریافت سدیم (کمبود در رژیم غذایی یا کمبود سدیم در مایعات IV) می باشد.

سطح بالای سدیم در خون (هایپرناترمی) تقریباً همیشه با از دست دادن زیاد آب (دهیدراسیون) بدون نوشیدن کافی آب، ایجاد می شود. در مواردی نادر، ممکن است بعلت افزایش دریافت نمک بدون آب کافی، سندرم کوشینگ یا عارضه ای که با میزان بسیار کم ADH با عنوان دیابت اینسیپیدوس رخ می دهد، ایجاد گردد.

غلظت های سدیم در ادرار باید همراه با سطوح خونی آن اندازه گیری شوند. بدن معمولاً سدیم اضافی را حذف می کند، از اینرو غلظت آن در ادرار ممکن است بالا رود زیرا در خون افزایش می یابد. همچنین زمانی که بدن سدیم بسیار زیادی را از دست میدهد، غلظت سدیم ممکن است در ادرار افزایش یابد؛ در این مورد، سطح خونی سدیم، نرمال تا پائین است. اگر سطوح خونی سدیم بعلت دریافت ناکافی پائین باشند، در نتیجه غلظت های ادرار نیز کاهش خواهند یافت.

• کاهش سطوح سدیم در ادرار ممکن است نشاندهنده دهیدراسیون، نارسایی احتقانی قلب، بیماری کبدی یا سندرم نفروتیک باشند.
• افزایش سطح سدیم در ادرار میتواند نشاندهنده استفاده از ادرارآور یا بیماری آدیسون باشد.

سطوح سدیم اغلب در ارتباط با بقیه الکترولیت ها سنجیده شده و میتوانند برای محاسبه یک میزان با عنوان آنیون گپ مورد استفاده قرار گیرند. آنیون گپ در تشخیص وجود مواد ناشناخته مانند توکسین ها در خون، دارای کاربرد می باشد.

داروهای خاصی مانند استروئیدهای آنابولیک، آنتی بیوتیک ها، کورتیکواستروئیدها، ملین ها، داروهای سرفه و داروهای ضدبارداری خوراکی ممکن است باعث افزایش سطوح سدیم شوند. بقیه داروها مانند بازدارنده های ACE، ادرار آورها، کاربامازپین، هپارین و داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای نیز ممکن است باعث کاهش سطوح سدیم شوند.

گروه غذا و تغذیه، میزان دریافت 2300 میلی گرم در روز نمک را برای بزرگسالان توصیه می کند. افراد معمولاً مقادیر کافی از سدیم را در رژیم غذایی خود دریافت می کنند، اما مهم است که این از حداکثر میزان توصیه شده، بیشتر نشود.

منابع غذایی معمول نمک اغلب غذاهای فرآوری شده بوده که به آنها نمک در حین آماده سازی، اضافه می شود از قبیل انواع پنیر، سوپ ها، ترشی ها و انواع بیسکویت. بعلاوه، سایر غذاهای فرآوری شده، تجاری یا سرو شونده در رستوران ها، معمولاً مقادیر بالایی از نمک دارند.

در افرادی که به سدیم حساس بوده یا پرفشاری خون دارند، کاهش دریافت سدیم میتواند منتهی به اثرات مفیدی برای سلامتی فرد گردد. اما حتی اگر شما مبتلا به فشار خون بالا نباشید، محدود کردن سدیم بعنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم، میتواند ریسک ابتلای شما به مشکلات فشار خون یا بیماری قلبی را کاهش دهد.

اشتهای شما برای نمک هم میتواند اکتسابی بوده و هم قابل برگشت است. در صورت مصرف کمتر نمک، ترجیح شما برای مصرف آن کمتر خواهد شد.