کمک به ارزیابی توانایی مغز استخوان در تولید گلبول های قرمز خون؛ کمک به تفکیک علل مختلف کم خونی؛ کمک به نظارت بر پاسخ مغز استخوان و بازگشت عملکرد طبیعی مغز استخوان بعد از شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان یا پیگیری های بعد از درمان برای بیماری های کم خونی ناشی از کمبود آهن، کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا فولات یا نارسایی کلیوی
Reticulocytes
زمانیکه تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت در شما پایین بوده و یا دارای علائم کم خونی باشید؛ زمانیکه پزشک به دنبال ارزیابی عملکرد مغز استخوان است؛ گاها بعنوان بخشی از آزمایش سنجش تعداد سلول های خون (CBC)
نمونه خونی بدست آمده از سیاهرگ بازو یا گاها از نوک انشگتان یا پاشنه پای نوزاد
نیاز نیست
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آزمایش رتیکولوسیت برای تعیین تعداد و یا درصد رتیکولوسیت ها در خون استفاده می شود و این در جهت کمک به ارزیابی وضعیت هایی است که بر گلبول های قرمز خون تاثیرگذر می باشد، مثل کم خونی یا اختلالات مغز استخوان. رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز جدید و نسبتا نارس هستند. آنها قبل از ترشح به خون، در مغز استخوان شکل گرفته و تکامل می یابند.
آزمایش رتیکولوسیت را می توان برای موارد زیر مورد استفاده قرار داد:
-بعنوان پیگیری نتایج غیرطبیعی آزمایشات سنجش تعداد سلول های خونی (CBC)، تعداد گلبول قرمز، هموگلوبین یا هماتوکریت برای کمک به تشخیص علت
-برای تشخیص اینکه آیا مغز استخوان به درستی عمل می کند و به نیازهای بدن در مورد گلبول های قرمز به طور کافی پاسخگو است
-برای کمک به تشخیص و تفکیک مابین انواع مختلف کم خونی
-برای نظارت بر پاسخ به درمان، مثل موارد مرتبط با کم خونی ناشی از کمبود آهن
-برای نظارت بر عملکرد مغز استخوان بعد از روند درمانهایی مثل شیمی درمانی
-برای نظارت بر عملکرد بعد از پبوند مغز استخوان
اغلب، آزمایش تعداد رتیکولوسیت با یک ابزار خودکار (تحلیل گر هماتولوژی) انجام می شود و می توان بطور همزمان با آزمایش CBC نیز انجام داد که شامل تعداد گلبول قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت است. تعداد قطعی رتیکولوسیت ها و یا درصد رتیکولوسیت ها را می توان گزارش کرد. برای اعلام درصد، تعداد رتیکولوسیت ها با تعداد کل گلبول های قرمز خون مقایسه می شود:
رتیکولوسیت (%)= (تعداد رتیکولوسیت ها/تعداد کل گلبول های قرمز خون)* 100
آزمایشات مختلفی را می توان همراه با آزمایش تعداد رتیکولوسیت برای ارزیابی وضعیت تاثیرگذار بر تولید گلبول قرمز انجام داد. برخی از موارد در زیر بیان شده است:
-تحقیقات آهن
-ویتامین B12 یا فولات
-هپتاگلوبین
-G6PD
-اریتروپوئیتین
گاها آزمایش بافت و نمونه برداری از مغز استخوان را می توان بعد از نتایج غیرطبیعی آزمایشات اولیه انجام داد. این روند تداخلی بوده و بر روی همه افراد انجام نمی شود. با این حال می تواند در صورت نیاز اطلاعات دیگری را ارائه نماید. -
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش تعداد رتیکولوسیت را می توان زمانی درخواست داد که:
-نتایج CBC نشانگر کاهش تعداد گلبول قرمز و یا کاهش هموگلوبین و هماتوکریت باشد
-پزشک بخواهد عملکرد مغز استخوان را ارزیابی کند
-فرد دارای علائم و نشانه های کم خونی یا خونریزی مزمن باشد، مثل رنگ پریدگی، فقدان انرژی، خستگی، ضعف، کاهش تنفس و یا وجود خون در مدفوع
-فرد بدلیل وضعیت تاثیرگذار بر تولید گلبول قرمز خون تحت درمان قرار گرفته، مثل کم خونی ناشی از کمبود آهن، کمبود ویتامین B12 یا فولات یا بیماری کلیه (که می تواند بر تولید اریتروپوئیتین، هورمون تولید شده توسط کلیه ها که تولید گلبول های قرمز را توسط مغز استخوان تحریک می کند، اثرگذار باشد)
-یک فرد تحت درمان پرتوافکنی یا شیمی درمانی باشد
-فرد پیوند مغز استخوان داشته باشد
-گاها زمانیکه افزایش تعداد گلبول قرمز و نیز افزایش هموگلوبین و هماتوکریت رخ داده باشد، برای تعیین میزان و اندازه تولید بیش از حد گلبول های قرمز خون -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
نتایج آزمایش را باید با دقت و همراه با نتایج آزمایشات دیگری مثل تعداد گلبول قرمز خون، هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (Hct) یا CBC کامل تفسیر کرد. در کل، تعداد رتیکولوسیت (تعداد یا درصد مطلق) بیانگر فعالیت اخیر مغز استخوان است. نتایج می تواند نشانگر این باشد که آیا یک بیماری یا وضعیت وجود دارد که بر افزایش گلبول های قرمز تاثیر گذاشته و اینکه آیا مغز استخوان قادر به پاسخگویی در برابر نیاز اضافی بدن است یا خیر. گاها، نتایج می تواند نشانگر تولید بیش از حد گلبول قرمز خون باشد.
زمانیکه کم خونی وجود داشته باشد (یعنی تعداد کم گلبول قرمز، تعداد کم هموگلوبین، تعداد کم هماتوکریت) و مغز استخوان به طور مناسب به نیاز بدن برای افزایش تعداد گلبول قرمز خون پاسخ دهد، در این وضعیت مغز استخوان تعداد بیشتری تولید خواهد کرد و موجب ترشح گلبول های قرمز نارس بیشتری شده و در نتیجه تعداد رتیکولوسیت ها نیز در خون افزایش خواهد یافت.
تعداد بالای رتیکولوسیت به همراه تعداد کم گلبول قرمز، تعداد کم هموگلوبین و هماتوکریت پایین (کم خونی) می تواند نشانگر وضعیت های زیر باشد:
-خونریزی: اگر یک فرد خونریزی کند (هموراژ)، در این حالت تعداد رتیکولوسیت ها چند روز بعد و در تلاش برای جبران از درست رفتن گلبول های قرمز خون، افزایش خواهد یافت. اگر شخصی مبتلا به از دست دادن مزمن خون باشد، تعداد رتیکولوسیت ها در سطخ افزایش یافته باقی می ماند زیرا مغز استخوان در تلاش است تا با نیاز بدن برای تولید گلبول قرمز رقابت کند (با این حال این مقدار در صورتی که کمبود خون به کمبود آهن منجر شود، بالا نخواهد بود).
-کم خونی ناشی از همولیز خون: در این وضعیت، کم خونی بدلیل تخریب گسترده گلبول های قرمز ایجاد شده است. مغز استخوان تولید گلبول قرمز را برای جبران وضعیت، افزایش می دهد که منجر به افزایش تعداد رتیکولوسیت خواهد شد.
-بیماری همولیزه شدن در نوزاد تازه متولد شده: این وضعیت موجب افزایش تخریب گلبول قرمز می شود که مشابه با وضعیت کم خونی ناشی از همولیز شدن در قسمت قبلی است.
تعداد رتیکولوسیت پایین با تعداد کم گلبول قرمز، تعداد کم هموگلوبین و هماتوکریت پایین را می توان در شرایط زیر مشاهده کرد:
-کم خونی ناشی از کمبود آهن
-کم خونی مهلک یا کمبود اسید فولیک
-کم خونی آپلاستی
-پرتودرمانی
-نارسایی مغز استخوان ناشی از عفونت یا سرطان
-بیماری شدید کلیوی؛ این مورد ممکن است منجر به کاهش سطح اریتروپوئیتین شود.
-الکلیسم
-بیماری غدد درون ریز
زمانیکه شخصی دارای کم خونی باشد، درصد رتیکولوسیت های موجود در خون در مقایسه با تعداد کل گلبول های قرمز بیشتر خواهد بود. به منظور انجام ارزیابی دقیق از عملکرد مغز استخوان، یک محاسبه با عنوان تعداد رتیکولوسیت تصحیح شده یا ضریب رتیکولوسیت (RI) ممکن است گزارش شود. RI از طریق مقایسه هماتوکریت یک شخص با مقدار طبیعی هماتوکریت بدست می آید. محاسبات دیگر که می توان گزارش کرد، شامل ضریب تولید رتیکولوسیت (RPI) و کسر رتیکولوسیت نارس (IRF) است. IRF قبلا با عنوان ضریب تکامل رتیکولوسیت بوده است، با این حال، IRF هم اکنون رایج ترین اصطلاح مورد استفاده برای تعیین کسر رتیکولوسیت نارس است. (برای اطلاعات بیشتر به بخش سوالات رایج مراجعه کنید.)
آزمایش رتیکولوسیت نشانگر وجود یک بیماری یا وضعیت بوده اما بطور مستقیم یک بیماری خاصی را تشخیص نمی دهد. این گزارش، نشانه ای از انجام تحقیقات ضروری بعدی بوده که می توان برای اثرگذاری درمان به روند درمانی نظارت کرد.
اگر تعداد رتیکولوسیت بعد از شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان یا درمان کمبود آهن، ویتامین B12 یا فولات افزایش یابد، در این حالت تولید گلبول قرمز در مغز استخوان از سر گرفته شده است.
وقتی که شخصی دارای کم خونی نباشد یا تعداد بالایی از گلبول قرمز خون داشته باشد، در این حالت تعداد بالای رتیکولوسیت می تواند نشانگر افزایش تولیذ گلبول های قرمز خون باشد. برخی از وضعیت هایی که می تواند منجر به این شرایط شوند، شامل موارد زیر هستند:
-سرطان خون که موجب افزایش تعداد گلبول های قرمز می شود
-توموری که اریتروپوئیتین اضافی تولید می کند -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
افرادی که به ارتفاعات می روند ممکن است برای مدتی دارای رتیکولوسیت بالایی باشند، و این بدلیل سازگار شدن بدن با اکسیژن پایین در موقعیت جدید است. افراد سیگاری نیز ممکن است تعداد زیادی گلبول قرمز خون و رتیکولوسیت داشته باشند.
تعداد رتیکولوسیت می تواند در طی بارداری افزایش یابد. نوزادان تازه متولد شده دارای درصد بالایی از رتیکولوسیت ها هستند، اما این تعداد در طی هفته های اول تولد به سطح سنین بلوغ می رسد.
در زمانهای گذشته آزمایش تعداد رتیکولوسیت بصورت دستی و با بررسی اسلاید آزمایشی زیر میکروسکوپ و شمارش تعداد رتیکولوسیت ها از دیدگاههای مختلف انجام شده است. با اینکه این روش گاها انجام می شود، اما روش های خودکار جایگزین روش های دستی شده و موجب شمارش تعداد زیادی از سلول های می شود و در نتیجه دقت آزمایش را افزایش می دهد. روش خودکار در تعیین رتیکولوسیت ها دقت بیشتری دارد. -
تعداد رتیکولوسیت تصحیح شده (CRC) که ضریب رتیکولوسیت (RI) نیز نامیده می شود، به چه مفهومی است؟
زمانیکه یک فرد دارای کم خونی باشد (تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت پایین است)، درصد رتیکولوسیت ها ممکن است در مقایسه با کل تعداد گلبول های قرمز بالا به نظر بیاید. این تا حدودی به دلیل ترشح زودهنگام سلولهای نارس از مغز استخوان به جریان خون بوده و زمان زیادی در خون طول خواهد کشید تا به حالت بلوغ و تکامل برسند (از زمان نرمال 1 روز تا 3 یا 4 روز). به منظور ارزیابی دقیق تر عملکرد مغز استخوان، درصد رتیکولوسیت (%) معمولا با محاسبه تعداد رتیکولوسیت تصحیح شده (CRC) یا ضریب رتیکولوسیت (RI) تصحیح می شود. این محاسبه هماتوکریت شخص را با مقدار طبیعی آن مقایسه می نماید:
ضریب رتیکولوسیت= تعداد رتیکولوسیت (%) * (هماتوکریت برآورد شده /هماتوکریت نرمال) -
ضریب تولید رتیکولوسیت (RPI) چیست؟
علاوه بر RI، محاسبه ای با عنوان ضریب تولید رتیکولوسیت (RPI) گاها برای برآورد میزان نارس بودن رتیکولوسیت انجام می شود که نشانگر زمان ترشح رتیکولوسیت از مغز استخوان و مدت زمان لازم برای رسیدن به حالت تکامل در جریان خون است. RPI و زمان بلوغ متفاوت از هماتوکریت است.
ضریب تولید رتیکولوسیت= (ضریب رتیکولوسیت)* (1/زمان بلوغ و تکامل سلولی) -
کسر رتیکولوسیت نارس (IRF) به چه معناست؟
کسر رتیکولوسیت نارس (IRF) به صورت نسبت رتیکولوسیت های نارس به تعداد کل رتیکولوسیت ها محاسبه می شود. این آزمایش بوسیله یه تحلیل گر خودکار و بعد از انجام آزمایش تعداد رتیکولوسیت اجرا می شود. در وضعیت های خاص، IRF نشانگر بهتری برای پاسخ مغز استخوان نسبت به آزمایش تعداد کل رتیکولوسیت است.
-
آزمایش سنجش تعداد سلول های خونی (CBC) در من شامل نتیجه هموکلوبین رتیکولوسیت است، این به چه معناست؟
هموگلوبین موجود در داخل رتیکولوسیت ها را می توان بعنوان محتوای هموگلوبین رتیکولوسیت (CHr) یا تعادل هموگلوبین رتیکولوسیت (Ret-He) برآورد و گزارش کرد که این بستگی به روش آزمایش خواهد داشت. این نتیجه آزمایش یکی از مقادیری است که در زمانیکه خون با استفاده از تحلیل گر هماتولوژی خودکار ارزیابی می شود، گزارش می گردد.
رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز جوانی هستند که توسط مغز استخوان و قبل از تکامل کامل به درون خون ترشح می شوند. مقدار هموگلوبین داخل رتیکولوسیت ها می تواند در تعیین مقدار آهن موجود(که در ابتدا در تولید هموگلوبین و سپس در تولید گلبول قرمز در مغز استخوان وجود داشته) در طی چند روز گذشته کمک می کند. این شرایط موجب می شود تا این آزمایش در تعیین کمبود آهن در برخی از وضعیت های بالینی خاص و در ارزیابی کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان، سودمند باشد. -
آیا آزمایش تعداد رتیکولوسیت بر روی نمونه خونی یکسان (همانند تعداد RBC یا CBC) قابل انجام است؟
بله. اگر کم خونی در طی یک آزمایش خون شناسایی شود، پزشک می تواند آزمایشات دیگر را (مثل آزمایش تعداد رتیکولوسیت) بر روی همان نمونه خون در همان روز انجام دهد.
-
آیا انتقال خون بر نتایج رتیکولوسیت اثرگذار است؟
بله. پزشک شما تعیین می کند که تا چه مدت بعد از انتقال خون می توان آزمایش رتیکولوسیت را انجام داد.
-
پزشک با کدام روش های دیگر، تولید سلول در مغز استخوان را می تواند ارزیابی کند؟
در برخی موارد، روشی با عنوان نمونه برداری از بافت مغز استخوان ممکن است بر روی نمونه بدست آمده از مغز استخوان برای ارزیابی زیر میکروسکوپ انجام شود. گاها این بهترین روش برای پزشک در جهت تعیین عملکرد مغز استخوان است.