پرکاری پاراتیروئید به تولید بیش از حد PTH توسط غده پاراتیروئید اشاره دارد. این طبقه‌بندی به‌صورت اولیه، ثانویه یا ثالثی است:

• پرکاری پاراتیروئید اولیه یک بیماری است که در آن خود غدد پاراتیروئید را درگیر می‌کند. شخص مبتلا به پرکاری پاراتیروئید اولیه دارای PTH بیش از حد و مقدار زیادی کلسیم در خون است. از آنجا که کلسیم از استخوان کشیده می‌شود، استخوان‌ها در طول زمان تضعیف می‌شوند و خطر شکستگی را افزایش می‌دهند.

  حدود 85٪ اوقات، پرکاری پاراتیروئید اولیه به‌علت آدنوم (تومور خوش‌خیم) در یک غده پاراتیروئید است. کمتر شایع است که به‌علت آدرنوم‌های متعدد یا افزایش هیپرپلازی، اندازه و فعالیت همه‌ی غدد پاراتیروئید افزایش یابد. به‌ندرت (حدود 1٪ از اوقات)، به‌علت سرطان پاراتیروئید است، زیرا تومورها می‌توانند PTH بیش از حد تولید کنند.

  هر ساله در حدود 100 هزار نفر در ایالات متحده، به پرکاری پاراتیروئید اولیه مبتلا می‌شوند. این بیماری معمولا در افراد بالای 50 سال و اغلب در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. در موارد نادر، به سندرم اندوکرین ارثی (نئوپلازی درون‌ریز چندگانه نوع 1 یا 2) مرتبط می‌شود.
   

•  پرکاری پاراتیروئید ثانویه معمولا به‌دلیل مقدار ناکافی کلسیم در خون است که ممکن است در شرایط زیر رخ دهد:
  • نارسایی کلیه؛ باعث افزایش فسفات و کاهش سطح فعال ویتامین D می‌شود که منجر به افزایش تولید PTH می‌شود.
  • کمبود ویتامین D
  • سوءجذب کلسیم که ناشی از اختلالات دستگاه گوارش است
• پرکاری پاراتیروئید ثالثی به‌ندرت اتفاق می‌افتد زمانی که علت اصلی پرکاری پاراتیروئید ثانویه برطرف شود، اما غده پاراتیروئید همچنان به تولید PTH بیش از حد ادامه می‌دهد.

کم‌کاری پاراتیروئید به کمبود PTH اشاره دارد و می‌تواند مداوم یا موقت باشد. این حالت به‌طور معمول به اندازه پرکاری پاراتیروئید رخ نمی‌دهد. صرفنظر از علت، در افراد مبتلا به کم‌کاری پاراتیروئید، کلسیم خون کاهش می‌یابد که ممکن است از خفیف تا شدید باشد.

• شایع‌ترین علت حذف غده پاراتیروئید طی عمل جراحی است. ممکن است هنگامی رخ دهد که شخص برای درمان سرطان تیروئید یا سرطان گلو درمان می‌شود و غده تیروئید برداشته می‌شود. جراحی همچنین برای درمان پرکاری پاراتیروئید به علت هیپرپلازی است. 3 یا 3.5 از غدد معمولا حذف و بخش یا غده‌ی باقی‌مانده ممکن است به گردن یا ساعد شخص پیوند بخورد (اتوترنسپلنتیشن/انتقال). اگر غده باقی مانده به اندازه کافی عمل نکند، ممکن است کم‌کاری پاراتیروئید رخ دهد.
• گاهی اوقات این امر به‌دلیل آسیب به تمام غدد توسط اختلال خود‌ایمنی است.
• به‌ندرت علت آن رشد مناسب غده‌هاست.
• کم‌کاری پاراتیروئید موقت ممکن است بعد از درمان پرکاری پاراتیروئید دیده شود. این بیماری به‌عنوان "سندرم استخوان گرسنه" زمانی اتفاق می‌افتد که PTH به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد و استخوان‌ها کلسیم را از خون می‌گیرند. همچنین بعد از تولد نوزادانی که مادران مبتلا به پرکاری پاراتیروئید هستند نیز دیده می‌شود.

علائم و نشانه‌های بیماری پاراتیروئید با اثرات سطح بالای پایدار کلسیم (هیپرکلسمی/ پرکلسیمی خون) و یا سطح پایین کلسیم خون (هیپوکلسمی) همراه است. برخی مثال‌ها عبارتند از:

 کلسیم بالا:

• خستگی
• تهوع، کاهش اشتها، درد شکم
• تشنگی بیش از حد
• ادرار بیش از حد
• درد استخوان و استخوان‌های شکننده
• سنگ کلیه (کلسیم اضافی در ادرار می‌تواند کریستال شود و سنگ‌ها را تشکیل می‌دهد)
• یبوست
• افسردگی

کلسیم کم:

• درد شکم
• گرفتگی عضلات
• احساس مورمور، بیحسی در انگشتان

 بسیاری از افراد مبتلا به بیماری پاراتیروئید در مراحل اولیه با علائم کم و یا بدون علائم تشخیص داده می‌شوند، اما ممکن است برخی افراد قبل از ملاقات با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی علائم متوسط یا شدید داشته باشند.

آزمایش برای کشف، تشخیص و نظارت بر بیماری‌های پاراتیروئید انجام می‌شود. اولین نشانه بیماری پاراتیروئید ممکن است نتیجه غیرطبیعی کلسیم در مجموعه‌ای از آزمایش‌های معمول روزمره (مانند پانل متابولیسم جامع، CMP) باشد. آزمایشات مورد استفاده برای ارزیابی غدد پاراتیروئید در زیر آورده شده است.

 آزمایش‌های آزمایشگاهی

• کلسیم - تعیین سطح طبیعی، کم یا بالا
• فسفات - ارزیابی سطوح در ارتباط با نتایج کلسیم
• کلسیم ادرار - ارزیابی مقدار کلسیم دفع‌شده توسط کلیه‌ها
• هورمون پاراتیروئید (PTH) – اندازه‌گیری شده با کلسیم برای تعیین پاسخ مناسب بدن
• ویتامین D - برای دیدن اینکه آیا کمبود ویتامین D در سطح کلسیم تاثیر می‌گذارد

آزمایشات غیر آزمایشگاهی

• سونوگرافی - یک اسکن تصویری است که به تعیین محل غده پاراتیروئید کمک می‌کند و اندازه آن را ارزیابی می‌کند
• اسکن سستامیبی- آزمایشی که دو ترکیب رادیواکتیو برای شناسایی غده پاراتیروئید است که دارای رشد خوش‌خیم (آدنوم)، هیپرپلازی یا سرطان است
• MRI یا سی‌تی‌اسکن - گاهی اوقات برای کمک به تعیین غده پارتیروئید غیرطبیعی یا سرطان کمک می‌کند
• آزمایش تراکم معدنی استخوان (تراکم استخوان) - برای بررسی تراکم استخوان استفاده می‌شود
• اشعه ایکس شکمی یا سی‌تی‌اسکن - برای شناسایی و تشخیص موقعیت سنگ کلیه استفاده می‌شود، که در صورت وجود بیش از حد کلسیم در ادرار انجام می‌شود.

درمان پرکاری اولیه جراحی است. اگر شخص مبتلا به رشد خوش‌خیم (آدنوم) باشد، غده پاراتیروئید آسیب‌دیده برداشته می‌شود. اگر شخص مبتلا به هیپرپلازی باشد، معمولا 3 تا 3/5 غده پارتیروئید برداشته و غده یا بخش باقی‌مانده غده به ساعد شخص پیوند زده می‌شود. سرطان پاراتیروئید نیز از طریق جراحی درمان می‌شود.

برای پرکاری ثانویه درمان بیماری زمینه‌ای اهمیت دارد، که مهمترین آنها بیماری کلیوی است.

در بعضی موارد ممکن است برای کاهش ترشح PTH و یا بالا بودن کلسیم خون دارو استفاده شود.

 بیماران مبتلا به کم‌کاری پاراتیروئید با مکمل کلسیم و ویتامین D درمان می‌شوند. اگر به‌علت شرایط موقت، مانند "استخوان‌های گرسنه" یا نوزادانی که مادر دارای پرکاری پاراتیروئید هستند، تا زمانیکه وضعیت برطرف شود، نظارت بر سطح کلسیم مورد نیاز است.