کمک به تشخیص و ارزیابی کم خونی ناشی از همولیزه شدن خون
Haptoglobin
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آزمایش هاپتوگلوبین عمدتا برای کمک به تشخیص و ارزیابی کم خونی ناشی از همولیزه شدن خون و تفکیک آن از کم خونی به علل دیگر استفاده می شود. این آزمایش برای تعیین تجزیه گلبول های قرمز خون یا تخریب زودرس آنها انجام می شود. آزمایش هاپتوگلوبین همچنین در ارتباط با دیگر آزمایشات آزمایشگاهی مثل آزمایش CBC(شمارش سلول های خونی شامل تعداد گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت)، تعداد رتیکولوسیت، دهیدروژناز لاکتات، بیلی روبین، آزمایش آنتی گلوبولین مستقیم و آزمایش لکه خون می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
کم خونی ناشی از همولیزه شدن خون علت غیرمتداول کم خونی است. این وضعیت ممکن است ارثی بوده یا در طی حیات شخص و بدلیل عوامل مختلف توسعه یابد و می تواند بصورت ناگهانی یا در طی زمان بروز کند. (برای جزئیات بیشتر، به بخش "هدف از انجام این آزمایش چیست؟" مراجعه کنید و مقاله کم خونی ناشی از همولیزه شدن خون را مطالعه کنید.)
با اینکه آزمایش هاپتوگلوبین یک آزمایشی حساسی نسبت به کم خونی ناشی از همولیزه شدن است اما نمی توان از آن در تشخیص علت وضعیت استفاده کرد. آزمایشات آزمایشگاهی دیگری ممکن است برای کمک به تشخیص علت نیاز شود مثل آزمایشاتی برای اتوآنتی بادی ها برای تشخیص علت خودایمنی، آزمایشات سلولهای داسی شکل، G6PD یا یک ارزیابی از هموگلوبین.
آزمایش هاپتوگلوبین را می توان همراه با آزمایش آنتی گلوبولین مستقیم و برای تشخیص اینکه آیا فرد دریافت کننده خون نسبت به انتقال خون واکنش داشته، استفاده کرد (مراجعه کنید به مقاله ای در مورد علم پزشکی انتقال خون).
اگر سطح هاپتوگلوبین پایین باشد، در اینحالت آزمایش را می توان تکرار کرد و این تکرار آزمایش برای ارزیابی تغییرات در غلظت و کمک به تشخیص اینکه آیا تخریب گلبول های قرمز دیگر رخ نمی دهد یا مستمر است، خواهد بود. -
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش هاپتوگلوبین زمانی درخواست داده می شود که فرد دارای نشانه ها و علائم کم خونی ناشی از همولیزه شدن خون باشد. برخی از نشانه ها و علائم شامل موارد زیر است:
-خستگی، تضعیف بدن
-رنگ پریدگی
-ضعف
-کمبود تنفس
-ضربان تند قلب
-یرقان
-ادرار قرمز یا قهوه ای رنگ (ناشی از وجود خون یا هموگلوبین)
آزمایش را همچنین زمانی می توان انجام داد که بررسی های آزمایشگاهی دیگر حاکی از کم خونی ناشی از همولیزه شدن باشد. این آزمایشات می تواند غلظت افزایش یافته بیلی روبین، هموگلوبین در ادرار، کاهش تعداد گلبول های قرمز و افزایش تعداد رتیکولوسیت ها و لاکتات را نشان دهد. -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
نتایج بصورت دقیق و در ارتباط با آزمایشات دیگر (مثل تعداد رتیکولوسیت، تعداد گلبول های قرمز خون، هموگلوبین Hb، هماتوکریت Hct یا تعداد سلول های خونی CBC) تفسیر می شود.
زمانیکه سطح هاپتوگلوبین کاهش یافته باشد (همراه با افزایش تعداد رتیکولوسیت و کاهش RBC و هماتوکریت) در این حالت احتمال ابتلای فرد به درجه مشخصی از کم خونی ناشی از همولیزه شدن و تخریب گلبول های قرمز خون در گردش (همولیز درون وریدی) وجود خواهد داشت.
اگر سطح هاپتوگلوبین نرمال یا نزدیک به حالت نرمال باشد و تعداد رتیکولوسیت ها افزایش یابد، در این وضعیت تخریب گلبول های قرمز خون احتمالا در اندام هایی مثل طحال و کبد (همولیز خارج از عروق) رخ می دهد. بدلیل اینکه هموگلوبین آزاد به درون خون ترشح نمی شود، هاپتوگلوبین مصرف نشده و در سطح نرمالی قرار دارد. با این حال در شرایط همولیز خارج از عروق شدید، سطح هاپتوگلوبین می تواند کم باشد زیرا همولیز زیاد می تواند برخی از هموگلوبین های آزاد را به درون جریان خون وارد کند.
اگر غلظت هاپتوگلوبین نرمال باشد و تعداد رتیکولوسیت افزایش نیافته باشد، در این شرایط احتمال دارد که کم خونی بدلیل تجزیه گلبول قرمز خون نباشد.
جدول زیر برخی از نتایج قابل مشاهده را بصورت خلاصه بیان کرده است:هپتاگلوبین تعداد رتیکولوسیت تعداد گلبول قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت تفسیر نتیجه آزمایش افزایش عمده افزایش یافته کاهش یافته گلبول های قرمز درون رگها در حال تخریب شدن هستند- همولیز درون وریدی نرمال یا کاهش جزئی افزایش یافته کاهش یافته احتمال تخریب گلبول های قرمز در اندام هایی مثل کبد و طحال- همولیز خارج از رگ ها و عروق نرمال بدون افزایش کاهش یافته کم خونی بدلیلی به جز تخریب گلبول های قرمز خون- کاهش تولید گلبول قرمز در مغز استخوان اگر هاپتوگلوبین بدون علائم کم خونی ناشی از همولیز شدن کاهش یابد، در این وضعیت احتمالا کبد تعداد کافی هاپتوگلوبین تولید نکرده است. این شرایط را می توان در بیماری کبدی مشاهده کرد، با این حال هاپتوگلوبین عموما برای تشخیص یا نظارت بر بیماری کبد مورد استفاده قرار نمی گیرد.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
هاپتوگلوبین به عنوان پروتئین مرحله حاد لحاظ شده است؛ این بدان معنی است که ممکن است سطح این ماده در بسیاری از بیماری التهاب مثل کولیت زخم معده، بیماری رماتیسم حاد، حمله قلبی و عفونت شدید افزایش یابد. اگر یک فرد مبتلا به یکی از این وضعیت ها باشد، میتواند تفسیر نتایج آزمایش هاپتوگلوبین را پیچیده تر سازد. آزمایش هاپتوگلوبین عموما برای کمک به تشخیص یا نظارت بر این وضعیت ها مورد استفاده قرار نمی گیرد.
سطوح هاپتوگلوبین ممکن است تحت تأثیر کاهش خون و یا شرایط مرتبط با نارسایی کلیه و نیز بیماری کبد قرار بگیرد.
داروهایی که می توانند سطوح هاپتوگلوبین را افزایش دهند شامل آندروژن ها و کورتیکواستروئیدها می باشد. داروهایی که می توانند غلظت هاپتوگلوبین را کاهش دهند شامل ایزونیازید، گوینداین، استرپتومایسین و قرص های ضدحاملگی است.
سطح پایین هاپتوگلوبین برای نوزادان تازه متولد شده و کمتر از 6 ماه سن نرمال و طبیعی است. -
سطح کاهش یافته هاپتوگلوبین چه زمانی به سطح نرمال باز می گردد؟
این موضوع بستگی به علت کاهش دارد. اگر بدلیل همولیز حاد باشد که درشرایط واکنش به انتقال خون مشاهده می شود، به محض خارج شدن فرد اهدا کننده خون از سیستم، به سطح نرمال باز می گردد. اگر بدلیل همولیز مزمن باشد، در این صورت با رفع شرایط بیماری و حالت غیرطبیعی، سطح هاپتوگلوبین باید به حالت نرمال بازگردد. اگر شرایط بیماری رفع نشود یا کاهش غلظت هاپتوگلوبین به دلیل کاهش تولید آن در بیماری کبد باشد، در این حالت سطوح هاپتوگلوبین از هر حالت نرمال کاهش خواهد یافت.
-
آیا همه باید تحت آزمایش هاپتوگلوبین قرار بگیرند؟
خیر. این آزمایش برای اهداف غربالگری عمومی نیست. بیشتر افراد هرگز به این آزمایش نیاز نخواهند داشت.
-
آیا آزمایش هاپتوگلوبین در مطب پزشک قابل انجام است؟
در بسیاری از موارد خیر. این آزمایش عموما در یک آزمایشگاه بیمارستان انجام شده یا به یک آزمایشگاه مرجع ارسال می شود.