اسامی دیگر
Celiac Sprue
Gluten-Sensitive Enteropathy
GSE
تاریخ آخرین بازبینیدر مورخه
تاریخ آخرین اصلاحدر مورخه October 10, 2017.
بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک بیماری خودایمن بوده که با پاسخ نابجای ایمنی به گلوتن، پروتئین موجود در گندم و به پروتئین های غذایی مرتبط در چاودار و جو شناخته می شود. این پاسخ منجر به التهاب روده کوچک و آسیب و تخریب پرزهایی می شود که دیواره روده را می پوشانند.

پرزها، پیچ خوردگی های بافت کوچک برآمده بوده که مساحت سطحی روده را افزایش داده و اجازه می دهند تا مواد غذایی، ویتامین ها، مواد معدنی، مایعات و الکترولیت ها به داخل بدن جذب شوند. زمانی که یک فرد حساس در معرض گلوتن قرار می گیرد، بدن فرد یک پاسخ ایمنی ایجاد میکند. سلول های ایمنی باعث آسیب به پرزهای روده شده و پروتئین های ایمنی با عنوان اتوآنتی بادی نیز ممکن است تولید شوند.

تا زمانی که فرد در معرض پروتئین ها قرار می گیرد، آن فرد به ایجاد یک پاسخ ایمنی و اتوآنتی بادی ادامه می دهد. زمانی که پرزها آسیب دیده یا تخریب می شوند، بدن قابلیت کمتری در جذب غذا داشته و فرد مبتلا شروع به بروز نشانه هایی می کند که مرتبط با سوء تغذیه و سوء جذب هستند.

بیماری سلیاک در همه مناطق جهان دیده می شود، اما در نژادهای اروپایی شایعتر است. این بیماری تقریباً در 1از هر 100 تا 150 نفر در آمریکا رخ داده و تا حدودی در زنان نسبت به مردان شایعتر است. بیماری سلیاک میتواند هر فردی در هر سنی را مبتلا کند اما در شیرخوارگان و افراد در سنین 30 و 40 سالگی شایعتر است. این بیماری زمانی فقط در شیرخوارگان شایع و بسیار جدی بود. آمار بیماری در طول زمان تغییر کرده و اکنون بیشتر در بزرگسالان دیده می شود.

 

ایجاد بیماری سلیاک بعلت یک اختلال ارثی است که تصور می شود بر اثر وقایع محیطی، احساسی یا فیزیکی تحریک شود، با وجود آنکه مکانیزم دقیق آن کاملاً شناخته نشده است. مطابق با مؤسسه ملی اطلاعات بیماری های گوارشی، حدود 4 تا 12% از خویشاوندان درجه اول (والدین، خواهر برادرها یا فرزندان) یک فرد مبتلا به بیماری سلیاک، نیز این بیماری را خواهند داشت.

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر
درباره بیماری سلیاک
  • علائم و نشانه ها

    برآورد شده که 2 تا 3 میلیون نفر در آمریکا و 20 میلیون نفر در جهان مبتلا به بیماری سلیاک هستند، اما فقط حدود 10% آمریکایی های مبتلا به بیماری سلیاک تشخیص داده شده اند. این تا حدودی به این علت است که نشانه ها ممکن است از فرد به فرد متفاوت باشند.

    ظهور بیماری سلیاک با افزایش سن فرد و مرحله رشدی، متغیر می باشد. بر اساس مؤسسه اطلاعات ملی بیماری های گوارشی، شیرخوارگان و بچه های کوچک احتمال بیشتری برای علائم و نشانه های گوارشی دارند در حالیکه بزرگسالان با احتمال بالاتری نشانه هایی را دارند که بر سایر بخش های بدن تأثیر می گذارند. از آنجائیکه نشانه ها ممکن است در انواعی از سایر بیماری ها از قبیل حساسیت غذایی وجود داشته باشند، تشخیص بیماری سلیاک ممکن است انجام نشده یا گاهی سال ها بتأخیر بیفتد.

    نمونه هایی از برخی از علائم و نشانه های بیماری سلیاک بقرار زیر هستند:

    • درد و نفخ شکم
    • اسهال یا یبوست مزمن
    • مدفوع چرب با بوی غیرعادی
    • استفراغ
    • کم خونی بر اثر کمبود آهن که به مکمل های آهن پاسخ نمی دهد
    • کبودی یا خونریزی راحت
    • درد استخوان و مفاصل
    • خستگی مفرط، ضعف
    • مشکل در تمرکز
    • زخم های دهانی
    • کاهش وزن
    • نقص در مینای دندان
    • استئوپوروزیس


    بچه های مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است اختلالات رشدی داشته باشند، دچار تأخیر در رشد و نمو و بلوغ دیررس شده و دارای قد کوتاهی گردند. بزرگسالان دارای بیماری سلیاک نیز ممکن است با ناباروری مواجه شوند. 

    بسیاری از افراد مبتلا به بیماری سلیاک دارای درماتیت هرپتی فرم (dermatitis herpetiformis) بوده که یک بیماری است که باعث تاول های خارش دار بر پوست می گردد. همچنین خطر ابتلا به لمفوم روده که نوعی سرطان می باشد نیز وجود دارد.

  • آزمایشات

    معمولاً آزمایش اولیه بیماری سلیاک شامل تشخیص اتوآنتی بادی های اختصاصی و در ادامه انجام بیوپسی برای تأئید بیماری سلیاک می باشد. آزمایش اتوآنتی بادی در اصل برای تشخیص و نظارت بر بیماری سلیاک در افراد دارای نشانه انجام می گردد ولی ممکن است برای غربالگری اعضای خانواده نزدیک فرد تشخیص داده شده به این بیماری نیز مورد استفاده قرار گیرد.

    آزمایشاتی که دو دسته متفاوت اتوآنتی بادی، IgA و IgG را تشخیص می دهند، در دسترس هستند اما تست های IgA اختصاصی تر بوده و تقریباً به صورت انحصاری مورد استفاده قرار می گیرند. IgA آنتی بادی اصلی موجود در ترشحات گوارشی است. اگرچه، تقریباً 2 تا 3% بیماری سلیاک فاقد IgA است که میتواند به نتایج منفی کاذب منتهی گردد. در این موارد، آزمایشات اتوآنتی بادی IgG ممکن درخواست شوند.

    آزمایشات آنتی بادی بیماری سلیاک معمول شامل موارد زیر هستند:

    • آنتی بادی های IgA ضد ترنس گلوتامیناز بافتی (anti-tTG): این حساس ترین و اختصاصی ترین آزمایش خونی برای بیماری سلیاک بوده و معمولاً اولین آزمایشی است که انجام می شود. تست دسته anti-tTG IgG، از حساسیت و ویژگی یافتگی کمتری نسبت به کلاس IgA برخوردار است و ممکن است زمانی که فرد کمبود IgA دارد درخواست شود.

    • ایمنوگلوبولین A کمی (IgA): این آزمایش گاهی همراه با یک آزمایش ضد tTG برای تشخیص کمبود IgA درخواست می شود.

    • آنتی بادی های IgA پپتید گلیادین دآمینه (DGP): این ازمایش ممکن است در برخی افراد مبتلا به بیماری سلیاک که برای anti-tTG منفی هستند، بویژه بچه های کوچک مثبت باشد؛ آزمایش DGP IgG همراه با IgG ضد tTG توسط کالج پزشکی گوارش آمریکا برای افرادی که دارای IgA پائین یا کمبود آن هستند، توصیه می شود.


    آزمایشات اتوآنتی بادی کمتر متداول شامل موارد زیر هستند:

    • آنتی بادی های IgA ضد اندومیزیال: ممکن است اگر نتایج اولیه آزمایش نامشخص باشند، اطلاعات بیشتری را ارائه کنند اما انجام آنها نسبت به anti-tTG مشکلتر است.
    • آنتی بادی های IgA ضد رتیکولین (ARA): به اندازه سایر تست ها اختصاصی یا حساس نیست اما ندرتاً درخواست می گردد.

    (برای دانستن جزئیات بیشتر درباره آزمون های بالا، مقاله تست های آنتی بادی بیماری سلیاک را ببینید.)

    برای تأئید تشخیص بیماری سلیاک، بیوپسی روده کوچک برای تشخیص آسیب به پرزهای روده آزمایش میگردد. (برای کسب اطلاعات عمومی درباره بیوپسی، مقاله هیستوپاتولوزی (بافت آسیب شناسی) را بخوانید.)

    آزمایشات ژنتیک که به دنبال مارکرهایی می گردند که ارتباط محکمی با بیماری سلیاک دارند، در دسترس هستند اما به صورت روتین درخواست نمی شوند. اینها شامل مارکرهای DQ2 و DQ8 آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) هستند. اینها برای اعضای خانواده افراد مبتلا به بیماری که در دسته پرخطر قرار می گیرند و برای افراد با نتایج غیرقطعی سایر آزمایشات تشخیصی، بسیار مفید می باشند.

    • نتیجه مثبت، بیماری سلیاک را تشخیص نمی دهد از آنجائیکه تقریباً 30% عموم جمعیت نیز این مارکرها را دارند اما دارای بیماری نیستند.
    • هر چند یک نتیجه منفی الزاماً می تواند بیماری سلیاک را در افرادی که نتایج سایر آزمایشات از قبیل بیوپسی برای آنها نامشخص هستند، رد کند.


    سایر آزمایشات ممکن است برای سنجش شدت بیماری و میزان سوء تغذیه، سوء جذب و درگیری عضو درخواست شوند. اینها ممکن شامل موارد زیر باشند:


    گاهی اوقات آزمایشات ممکن است برای رد سایر بیماری ها انجام شوند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:


    آزمون های غیر آزمایشگاهی
    اشعه ایکس از روده ها پس از بلع باریوم ممکن است یافته های شاخصی را نشان دهد که حاکی از آسیب روده می باشند.

  • درمان

    افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید تا آخر عمر از یک رژیم غذایی عاری از گلوتن پیروی کنند. این معمولاً نیاز به یک متخصص تغذیه و بررسی دقیق ترکیبات غذایی دارد. بمحض اینکه همه اشکال گندم، چاودار و جو از رژیم غذایی حذف شدند، سطوح اتوآنتی بادی شروع به کاهش کرده و روده علاج پیدا می کند. (برای دستیابی به منابع بیشتر اظلاعاتی درباره یک رژیم غذایی عاری از گلوتن، بخش صفحات مرتبط را ببینید.)

    در حالیکه بیشتر آسیب روده ای و نه تمام آن که بر اثر بیماری سلیاک ایجاد شده قابل برگشت می باشد، برخی از آثار سوء تغذیه و سوء جذب طولانی - مانند کوتاهی قد و استخوان های ضعیف - ممکن است دائمی باشند. تشخیص و درمان بموقع بیماری سلیاک، بویژه در بچه های کوچک مهم است. بیماری سلیاک باید در شیرخوارگانی که دارای مشکل رشدی می باشند در نظر گرفته شود از آنجائیکه غذاهای دارای گلوتن متداول بوده و ممکن است پس از گذار بچه از شیر به عذاهای جامد، اتوآنتی بادی های سلیاک شروع به ظهور کنند.

    در بیشتر موارد، افرادی که از یک رژیم غذایی کاملاً عاری از گلوتن پیروی می کنند، سالم و بدون نشانه می مانند و میتوانند زندگی نسبتاً نرمالی داشته باشند. اگرچه، اگر فرد شروع به مصرف مجدد غذاهای حاوی گلوتن نماید، در مدت زمان کوتاهی، هم نشانه های بیماری سلیاک و آسیب به پرزهای روده برخواهند گشت. حتی افراد با علائم کم یا بدون علایم میتوانند آسیب روده داشته باشند و در طول زمان ممکن است عوارضی مانند کمبودهای تغذیه ای و کاهش تراکم مواد معدنی استخوان را نشان دهند.

    درصد کمی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به رژیم غذایی عاری از گلوتن پاسخ نداده و یا ممکن است با آسیب غیرقابل بازگشت به روده مواجه شوند. احتمالاً این افراد به مداخله های پزشکی بیشتر و پشتیبانی تغذیه ای نیاز داشته باشند.

مطالب مرتبط

در این سایت
آزمایش‌ها: Celiac Disease Antibody Tests, Total Protein, Albumin, Calcium, Vitamin D, Autoantibodies, Complete Blood Count, Vitamin A, B Vitamins, Fecal Fat, Iron Tests
بیماری‌ها: Autoimmune Disorders (اختلالات خودایمن), Malnutrition (سوء تغذیه), Malabsorption (سوء جذب), Iron Deficiency Anemia (کم خونی کمبود آهن), Osteoporosis (استئوپوروزیس), Lactose Intolerance (عدم تحمل به لاکتوز), Inflammatory Bowel Disease (بیماری التهابی روده)

در جای دیگری در وب

Celiac Disease Foundation
MedlinePlus Health Information: Celiac Disease
National Digestive Diseases Information Clearinghouse: Celiac Disease Awareness Campaign
Celiac Support Association
National Foundation for Celiac Awareness
Gluten Intolerance Group
MayoClinic.com: Celiac disease diet: How do I get enough grains?
FamilyDoctor.org: Celiac disease
KidsHealth.org: Celiac disease
GI Kids: Celiac Disease
University of Chicago Celiac Disease Center: Diagnosis - The Endoscopic Biopsy
National Digestive Diseases Information Clearinghouse: Celiac Disease
American Gastroenterological Association: Understanding Celiac

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر
مشاهده منابع

NOTE: This article is based on research that utilizes the sources cited here as well as the collective experience of the Editorial Review Board. This article is periodically reviewed by the Editorial Board and may be updated as a result of the review. Any new sources cited will be added to the list and distinguished from the original sources used.

منابع مورد استفاده در این مطلب

Goebel, S. (Updated 2014 July 14). Celiac Sprue. Medscape Reference [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/171805-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed July 2014.

Guandalini, S. and Vallee, P. (Updated 2013 April 18). Pediatric Celiac Disease. Medscape Reference [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/932104-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed July 2014.

Tebo, A. et. al. (2014 February). Celiac Disease. ARUP Consult [On-line information]. Available online at http://www.arupconsult.com/Topics/CeliacDisease.html?client_ID=LTD through http://www.arupconsult.com. Accessed July 2014.

Eisner, T. (Updated 2014 February 21). Celiac disease – sprue. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000233.htm through http://www.nlm.nih.gov. Accessed July 2014.

Kang, J. et. al. (2013). Medscape Multispecialty from Aliment Pharmacol Ther. 2013;38(3):226-245. [On-line information]. Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/807727 through http://www.medscape.com. Accessed July 2014.

Lundin, K. and Sollid, L. (2014). Advances in Coeliac Disease. Medscape Multispecialty from Curr Opin Gastroenterol. 2014;30(2):154-162. [On-line information]. Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/821168 through http://www.medscape.com. Accessed July 2014.

Fasano, A. (Updated 2012 June 21). Genetics of Celiac Disease. Medscape Reference [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/1790189-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed July 2014.

(2013). What is Celiac Disease? Celiac Disease Foundation [On-line information]. Available online at http://celiac.org/celiac-disease/what-is-celiac-disease/ through http://celiac.org. Accessed August 2014.

(Updated 2014 January 8). National Institutes of Health (NIH) Celiac Disease Awareness Campaign. [On-line information]. Available online at http://celiac.nih.gov through http://celiac.nih.gov. Accessed August 2014.

Loftus, C. and Murray, J. (Updated 2010 July). Celiac Disease. American College of Gastroenterology [On-line information]. Available online at http://patients.gi.org/topics/celiac-disease/ through http://patients.gi.org. Accessed August 2014.

Clarke, W., Editor (© 2011). Contemporary Practice in Clinical Chemistry 2nd Edition: AACC Press, Washington, DC. Pp 327-328.

Henry's Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 22nd ed. McPherson R, Pincus M, eds. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier: 2011, 322-323, 1017-1018.

منابع مورد استفاده در بررسی‌های قبلی

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber's Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby's Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

Gliadin Antibodies, IgA and IgG. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a248.jsp#1149464 through http://www.aruplab.com.

What serologic assays are available to screen for celiac disease? ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing Users Guide, FAQ [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/faq/articles/0015.1.jsp through http://www.aruplab.com.

Endomysial Antibody, IgA with Reflex to Titer. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_a209.jsp#1147645 through http://www.aruplab.com.

Reticulin Antibody, IgA with Reflex to Titer. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_171b.jsp#1146993 through http://www.aruplab.com.

Celiac disease. Hendrick Health System, AccessMed Health Information Library [On-line information]. Available online at http://www.ehendrick.org/healthy/ through http://www.ehendrick.org.

Muir, A., Updated (2002 May 09, Updated ). Celiac disease - sprue. MEDLINEplus Health Information, Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000233.htm.

Tissue Transglutaminase Antibody, IgA. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_231b.jsp#1149369 through http://www.aruplab.com.

Tissue Transglutaminase Antibody, IgG. ARUP Guide to Clinical Laboratory Testing [On-line information]. Available online at http://www.aruplab.com/guides/clt/tests/clt_232b.jsp#2113913 through http://www.aruplab.com.

Drago, S., et. al. (2002). Recent developments in the pathogenesis, diagnosis and treatment of celiac disease. Expert Opin. Ther: Patents [On-line journal] 12(1):45-51. Available online through http://fiordiliji.ashley-pub.com.

Pruessner, H. (1998 March 1). Detecting Celiac Disease in Your Patients. American Family Physician [On-line journal]. Available online at http://www.aafp.org/afp/980301ap/pruessn.html through http://www.aafp.org.

(2000 September). Celiac Disease. Familydoctor.org [On-line information]. Available online at http://familydoctor.org/handouts/236.html through http://familydoctor.org.

Semrad, C. Celiac Disease and Gluten Sensitivity. Columbia University Gastroenterology Web page [On-line information]. Available online at http://cpmcnet.columbia.edu/dept/gi/celiac.html through http://cpmcnet.columbia.edu.

Kaufman, S. (1995 November). Celiac Disease: A Guide for Children and Their Families. North American Society for Pediatric Gastroenterology and Nutrition (NASPGHAN) [On-line information]. Available online at http://www.naspgn.org/sub/celiac_disease.asp through http://www.naspgn.org.

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (© 2007). Gliadin antibodies, endomysial antibodies. Mosby’s Diagnostic and Laboratory Test Reference 8th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO. Pp 485-486.

Hellekson, K. (2005 May 1). AHRQ Releases Practice Guidelines for Celiac Disease Screening. American Family Physician [On-line information]. Available online at http://www.aafp.org/afp/20050501/practice.html through http://www.aafp.org. Accessed 1/21/07.

(2005 October) Celiac Disease. National Digestive Diseases Information Clearinghouse [On-line information]. PDF available for download at http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiac/celiac.pdf through http://digestive.niddk.nih.gov. Accessed 1/21/07.

(2006 May, Revised). What People with Celiac Disease Need to Know About Osteoporosis. From the National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS) [On-line information]. PDF available for download at http://www.niams.nih.gov/bone/hi/bowel/celiac.pdf through http://www.niams.nih.gov. Accessed 1/21/07

Houchen, C. (2005 October 27, Updated). Celiac disease – sprue. MedlinePlus Medical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000233.htm. Accessed 1/21/07.

Sollid, L. and Khosla, C. (2005). Future Therapeutic Options for Celiac Disease. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol. 2(3): 140-147 [On-line journal]. Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/502212 through http://www.medscape.com. Accessed 1/21/07.

(2006 September, Reviewed). Celiac Disease. ARUP Consult [On-line information]. Available online at http://www.arupconsult.com/Topics/Autoimmune_Disease/Celiac_Disease.html through http://www.arupconsult.com. Accessed 1/21/07.

(2006 September 26). Celiac Disease. Celiac Sprue Association [On-line information]. Available online at http://www.csaceliacs.org/CD.php through http://www.csaceliacs.org. Accessed 1/21/07.

(2006 August 25, Modified). Celiac Disease - Serodiagnosis of Gluten-Sensitive Enteropathy. ARUP Technical Bulletins [On-line information]. Available online through http://www.aruplab.com. Accessed 1/29/07.

A. Kipatány, et. al (posted 11/28/2006). Diagnostic Significance of HLA-DQ Typing in Patients With Previous Coeliac Disease Diagnosis Based on Histology Alone. Alimentary Pharmacology & Therapeutics (Medscape, accessed March 2007). Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/547082 through http://www.medscape.com.

Alessio Fasano (May 24, 2006). Celiac Disease in the Clinical Spotlight -- What's New and What's the Path Forward? (accessed March 2007). Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/533251 through http://www.medscape.com.

National Digestive Diseases Information Clearinghouse. Testing for Celiac Disease. Available online at http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiactesting/index.htm#genetic through http://digestive.niddk.nih.gov. Accessed October 2009.

(2009 April). Testing for Celiac Disease. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases [On-line information]. Available online at http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiactesting/index.htm through http://digestive.niddk.nih.gov. Accessed November 2010.

Mozes, A. (2010 September 27). Celiac Disease Seems to Be on the Rise, Mainly in Elderly: Study Blood markers for the disease rose from 1 in every 501 individuals in 1974 to 1 in 219 by 1989. MedlinePlus HealthDay [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/news/fullstory_103757.html through http://www.nlm.nih.gov. Accessed November 2010.

(Updated 2009 June 19). Treatment of Celiac Disease. Celiac Sprue Association [On-line information]. Available online at http://www.csaceliacs.org/celiac_treatment.php through http://www.csaceliacs.org. Accessed November 2010.

Tack, G. et. al. (2010 April 23). The Spectrum of Celiac Disease: Epidemiology, Clinical Aspects and Treatment. Medscape from Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2010;7(4):204-213. [On-line information]. Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/720681 through http://www.medscape.com. Accessed November 2010.

Rubio-Tapia, A. and Murray, J. (2010 May 14). Celiac Disease. Medscape from Curr Opin Gastroenterol. 2010;26(2):116-122. [On-line information]. Available online at http://www.medscape.com/viewarticle/721376 through http://www.medscape.com. Accessed November 2010.

Fasano, A. (Updated 2009 December 29). Celiac Disease and HLA-DQ2/DQ8 eMedicine [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/1790189-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed November 2010.

Klapproth, J. and Yang, V. (Updated 2009 September 2). Celiac Sprue. eMedicine [On-line information]. Available online at http://emedicine.medscape.com/article/171805-overview through http://emedicine.medscape.com. Accessed November 2010.

Tebo, A. (Updated 2010 May). Celiac Disease. ARUP Consult [On-line information]. Available online at http://www.arupconsult.com/Topics/CeliacDisease.html?client_ID=LTD through http://www.arupconsult.com. Accessed November 2010.

Rubio-Tapia A, Hill ID, Kelly CP, Calderwood AH, Murray JA. American College of Gastroenterology. ACG clinical guidelines: diagnosis and management of celiac disease. Am J Gastroenterol. 2013;108:656-676. Abstract available online at http://www.medscape.com/medline/abstract/23609613 through http://www.medscape.com. Accessed September 2013.

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر