Alpha-fetoprotein (AFP) Tumor Marker
(تومور مارکر آلفا فیتوپروتئین)
هنگامی که پزشک مشکوک می شود که شما به سرطان های خاص کبد، بیضه یا تخمدان مبتلا هستید؛ در مقاطع زمانی، هنگام درمان و پس از آن برای یکی از این سرطان ها؛ گاهی اوقات زمانی که شما بیماری های پیش زمینه ای سرطان مانند هپاتیت مزمن یا سیروز دارید
نمونه خون از ورید بازوی شما گرفته می شود
آمادگی خاصی لازم نیست
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آلفا فیتوپروتئین (AFP) بعنوان یک تومور مارکر برای کمک به شناسایی و تشخیص سرطان های کبد، بیضه و تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد. اگرچه، این آزمایش اغلب برای نظارت بر افراد مبتلا به بیماری های کبدی مانند سیروز، هپاتیت B مزمن یا هپاتیت C درخواست داده می شود، بعلت اینکه آنها ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان کبد دارند، بیشتر دستورالعمل ها به استفاده از آنها توصیه نمی کنند. وقتی سرطان کبد در مراحل اولیه و قابل تشخیص تر خود می باشد، ممکن است پزشک آزمایش AFP را همراه با بررسی های تصویربرداری درخواست دهد.
اگر فردی مبتلا به هپاتوسلولار کارسینوما یا شکی دیگر از سرطان تولید کننده AFP مبتلا شود، یک آزمایش AFP ممکن است به صورت دوره ای جهت کمک به نظارت بر پاسخ فرد به درمان و نظارت بر عود سرطان، درخواست شود.
گاهی اوقات یک آزمایش AFP-L3% برای مقایسه میزان یک نوع AFP با عنوان AFP-L3 با میزان کل AFP، درخواست می شود. آزمایش AFP-L3% در ایالات متحده آمریکا زیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد اما در بقیه کشورها مانند ژاپن، مورد پذیرش یشتری بوده است. این تست برای کمک به ارزیابی ریسک ابتلا به هپاتوسلولار کارسینوما، بویژه در افرادی که بیماری مزمن کبدی دارند و همچنین برای سنجش پاسخ هپاتوسلولار کارسینوما به درمان استفاده می گردد.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
پزشک ممکن است آزمایش AFP خون را در موارد زیر درخواست دهد:
- وقتی پزشک مشکوک می شود که فرد مبتلا به سرطان کبد یا سرطان های خاص بیضه یا تخمدان است؛ مثلاً در هنگام چکآپ پزشکی، توده هایی در منظقه شکمی احساس شوند یا هنگامی که آزمایشات تصویربرداری، تومورهای احتمالی را شناسایی کنند.
- هنگامی که فرد برای سرطان کبد، بیضه و تخمدان درمان شده است، تحت نظارت برای تأثیر درمان قرار گرفته است
- هنگامی که فرد برای امکان عود سرطان تحت نظارت قرار می گیرد
- بمنظور آزمایشات پیگیری برای بیماران مبتلا به هپاتیت یا سیروز کبدی
آزمایش %AFP-L3 گاهی اوقات به جهت کمک به ارزیابی ریسک هپاتوسلولار کارسینوما، زمانی که فرد بیماری کبدی مزمن دارد یا برای آزمایش تأثیر درمان هپاتوسلولار کارسینوما یا نظارت بر بازگشت آن، درخواست داده می گردد.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
افرایش سطوح AFP ممکن است نشان دهنده وجود سرطان، اغلب کبد، سرطان تخمدان یا تومور سلول های تخم بیضه باشد. اگرچه، هر سرطان کبد، تخمدان یا بیضه، مقادیری قابل توجه از AFP تولید نمی کنند.
افزایش سطوح همچنین ممکن است همراه با سایر سرطان ها مانند معده، کلون، ریه، پستان و لمفوم نیز دیده شود، اگرچه برای سنجش این عوارض، بندرت درخواست داده می شود. بقیه بیماری ها مانند سیروز و هپاتیت نیز میتوانند سطوح AFP را افزایش دهند.
وقتی که AFP بعنوان یک ابزار نظارتی مورد استفاده قرار گیرد، کاهش سطوح آن نشاندهنده پاسخ به درمان می باشد. اگر غلظت های آن پس از درمان سرطان، کاهش قابل توجهی نداشته باشند، معمولاً سطوح نرمال تا نزدیک به نرمال، ممکن است هنوز قسمتی از بافت تومور موجود باشد.
اگر غلظت های AFP شروع به افزایش کنند، پس احتمال بازگشت سرطان وجود دارد. اگرچه، از آنجائیکه AFP ممکن است در هپاتیت یا سیروز افزایش یابد، ممکن است بررسی سطوح AFP، گاهی گمراه کننده باشد. اگر سطوح AFP، پیش از درمان افزایش نیابند، در نتیجه این تست معمولاً برای نظارت بر تأثیر درمان یا برای نظارت بر بازگشت مفید نخواهد بود.
هنگامی که غلظت های AFP افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی از میزان نرمال تا افزایش متوسط تا افزایش زیاد روند، ریسک ایجاد سرطان کبدی افزایش پیدا می کند. زمانی که مقادیر کل AFP و AFP-L3% به میزان چشمگیری افزایش می یابند، در نتیجه فرد مبتلا مواجه با افزایش خطر ابتلا یا ایجاد هپاتوسلولار کارسینوما را در یک تا دو سال آینده خواهد بود. اگرچه، غلظت های هر دوی AFP و AFP-L3% در افراد مبتلا به هپاتیت مزمن و سیروز، ممکن است افزایش یافته و نوسان کنند. در این موارد، افزایش بسیار در AFP نسبت به مقدار عددی حقیقی نتیجه آزمایش، مهمتر می باشد.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
همه افراد با نتایج افزایش AFP و AFP-L3% مبتلا به سرطان کبد نبوده یا به آن مبتلا نخواهند شد. آزمایشات AFP و AFP-L3 بخودی خود، تشخیصی نیستند؛ آنها نشانگر می باشند. اینها باید بهمراه اطلاعات دیگر از سابقه پزشکی و آزمایشات چکآپ همچنین آزمایشات هیستوپاتولوژیک و مطالعات تصویربرداری برای بررسی رشد تومورها، مورد استفاده قرار گیرند.
با وجود آنکه این آزمایشات می توانند اطلاعات مفیدی را فراهم کنند، آنها طبق انتظار پزشکان، اختصاصی یا حساس نیستند. در هر زمان که کبد آسیب دیده یا در حال باززایی است، AFP بصورت موقت افزایش می یابد و افزایش های متوسط ممکن است بهمراه انواعی از عوارض دیده شوند. به این دلیل، آزمایش AFP نمی تواند بتنهایی برای تشخیص سرطان مورد استفاده قرار گیرد. به علاوه، هر سرطانی AFP تولید نخواهد کرد، از اینرو حتی اگر AFP نرمال باشد، فرد ممکن است هنوز سرطان داشته باشد. به این دلایل، آزمایش AFP نباید جهت غربالگری کل جمعیت برای سرطان مورد استفاده قرار گیرد.
AFP، فقط یک تومور مارکر نیست. بعلت اینکه AFP توسط جنین تولید می شود، مقادیر آن معمولاً در زنان باردار و نوزادان آنها بالاتر است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آزمایش AFP در هنگام بارداری، غربالگری سه ماهه دوم سرم مادر را ببینید.
-
عوامل خطر هپاتوسلولار کارسینوما چه می باشند؟
این سرطان معمولاً در افرادی رخ می دهد که زخم مزمن کبد با عنوان سیروز را دارند. در بیشتر اوقات، این با عفونت مزمن توسط یک یا دو ویروس ایجاد می گردد: هپاتیت B یا هپاتیت C. سوء مصرف الکل همچنین ریسک ابتلا به سیروز را افزایش می دهد. برخی از بیماری های ارثی، بویژه یک اختلال با عنوان هموکروماتوزیس (که در آن بدن آهن بسیار زیادی را جذب کرده که بیشتر در کبد نسبت به اعضای دیگر رسوب می کند)، میتواند باعث سیروز و بمرور زمان، هپاتوسلولار کارسینوما گردد، که استئاتوهپاتیت غیر-الکلی (NADH) که رسوب چربی در کبد می باشد همراه با التهاب و آسیب، نیز میتواند همین عوارض را ایجاد کند.
-
اگر AFP من غیر نرمال باشد، آیا لازم است که تست های دیگری هم انجام دهم؟
اگر شما مبتلا به عفونت کبدی مزمن یا آسیب کبدی باشید و AFP شما ناگهان افزایش پیدا کند یا اگر بسیار بالا باشد، پزشک معمولاً درخواست بررسی کبد شما را مثلاً با یک بررسی اولتراسوند، سی تی اسکن، MRI یا بیوپسی برای ارزیابی هسیتوپاتولوژی بافت های توموری می دهد. نتیجه این اسکن ها، در صورت وجود، سرطان های نقطه ای کبد هستند. همچنین ممکن است پزشک، برای کمک به تشخیص سرطان کبد و نطارت بر بیماران مبتلا به هپاتوسلولار کارسینوما، آزمایش خون برای des-gamma carboxy prothrombin (CDP) را که بعنوان پروترومبین القاء شونده با فقدان ویتامین K (PIVKA-II) نیز نامیده می شود، درخواست دهد.
-
آیا آزمایش AFP در منزل یا مطب پزشک قابل انجام است؟
AFP بعنوان یک آزمایش خانگی در دسترس نبوده و معمولاً در مطب پزشک انجام نمی شود. این آزمایش یا توسط آزمایشگاه بیمارستان یا یک آزمایشگاه مرجع انجام می شود.