تشخیص سطح بالایی از لاکتات در خون، که ممکن است نشانهای از کمبود اکسیژن (هیپوکسی) باشد یا وجود شرایطی دیگر که موجب تولید بیش از حد یا ناکافی بودن لاکتات خون شود؛ این آزمایش بهمنظور غربالگری وضعیت سلامت مورد استفاده قرار نمیگیرد.
Lactate لاکتات
هنگامی که علائمی نظیر تنفس سریع، حالت تهوع و تعریق دارید که نشاندهندهی کمبود اکسیژن یا pH غیرطبیعی خون (عدم تعادل اسید/ باز)؛ زمانی که متخصص بهداشت مشکوک است که در معرض سپسیس، شوک، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه یا ناراحتی (بدون کنترل) دیابت هستید؛ زمانی که مراقب سلامت مشکوک است اختلال متابولیک یا میتوکندری نادر را به ارث بردهاید.
نمونه خون گرفته شده از ورید بازو؛ گاهی اوقات یک نمونه خون از شریان و بهندرت نمونهای از مایع مغزی نخاعی جمعآوری شده از ستون فقرات
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
تست لاکتات در درجه اول بهمنظور تعیین اسیدوز لاکتیک در فرد، سطح بالای لاکتات که اختلال اسید- باز(ph) در فرد ایجاد میکند.
بسته به pH، گاهی اوقات به شکل اسید لاکتیک موجود است. با اینحال، با PH خنثی حفظ شده توسط بدن، اکثر اسید لاکتیک در خون به شکل لاکتات وجود دارد.
- اسیدوز لاکتیک اغلب ناشی از مقدار ناکافی اکسیژن در سلولها و بافتها (هیپوکسی) است. اگر کسی وضعیتی داشته باشد که ممکن است منجر به کاهش مقدار اکسیژن تحویل شده به سلولها و بافتها مانند شوک یا نارسایی احتقانی قلب شود، این آزمایش میتواند برای تشخیص و ارزیابی شدت هیپوکسی و اسیدوز لاکتیک استفاده شود. این ممکن است بههمراه گازهای خون بهمنظور ارزیابی تعادل اسید/ باز و اکسیژنزایی فرد تجویز شود.
- بهدلیل اینکه اسیدوز لاکتیک نیز ممکن است ناشی از شرایط غیر مرتبط با سطوح اکسیژن باشد، این آزمایش ممکن است برای ارزیابی فردی بهکار میرود که دارای بیماری است که منجر به افزایش سطح لاکتات و علائم و نشانههای اسیدوز میشود. این ممکن است به همراه گروهی از آزمایشها مانند پانل متابولیک جامع (CMP)، پانل متابولیک پایه (BMP) یا شمارش کامل خون (CBC) بهمنظور تعیین اینکه آیا یک بیماری زمینهای مانند بیماری کلیوی یا کبد باعث اسیدوز لاکتیک میشود.
- آزمایش لاکتات همچنین میتواند بهعنوان بخشی از ارزیابی اولیه فردی که مشکوک به داشتن سپسیس شده باشد استفاده شود. بهطور معمول، اگر سطح لاکتات شخص بالاتر از حد نرمال باشد، درمان بدون تاخیر آغاز خواهد شد. اگر فرد مبتلا به سپسیس میتواند به سرعت تشخیص داده و درمان شود، شانس بهبود آنها بهطور قابل توجهی بهبود مییابد.
- سطح لاکتات ممکن است در فواصل منظم تجویز شود تا به بررسی هیپوکسی و پاسخ به درمان در فردی که در معرض شرایط حاد، مانند سپسیس، شوک یا حمله قلبی، یا یک بیماری مزمن مانند نارسایی شدید قلب است، کمک کند.
آزمایش لاکتات مایع مغزی نخاعی (CSF) ممکن است به همراه یک آزمایش لاکتات خون انجام شود تا به تمایز بین مننژیت ویروسی و باکتریایی کمک کند.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش لاکتات ممکن است در زمانی که فرد علائم و نشانههای اکسیژن ناکافی (هیپوکسی) دارد تجویز شود مانند:
- تنگی نفس
- تنفس سریع و پیدرپی
- رنگپریدگی
- تعریق
- حالت تهوع
- ضعف عضلانی
- درد شکمی
- کما
آزمایش ممکن است زمانی تجویز شود که فردی علائم و نشانههایی داشته باشد که پزشک متخصص مشکوک است که مربوط به سپسیس، شوک، حمله قلبی، نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه یا دیابت کنترل نشده هستند.
تست لاکتات ممکن است در ابتدا با سایر آزمایشات جهت ارزیابی وضعیت فرد تجویز شود. اگر لاکتات بهطور قابل توجهی بالا باشد، ممکن است در فواصل منظم برای بررسی وضعیت آن انجام شود.
سطوح CSF و لاکتات خون در زمانیکه فرد علائم و نشانههای مننژیت، مانند سردرد شدید، تب، گلودرد، و از دست دادن هوشیاری داشته باشد، درخواست میشود.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
سطح بالای لاکتات در خون بدین معنی است که بیماری یا وضعیتی که فرد دارد باعث تجمع لاکتات میشود. بهطور کلی، افزایش بیشتر لاکتات بهمعنای شدت بیشتر این بیماری است. در صورت عدم وجود اکسیژن، افزایش لاکتات میتواند نشان دهد که اندامها بهدرستی کار نمیکنند.
با اینحال، حضور لاکتات اضافی تشخیصی نیست. پزشک باید تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج سایر آزمایشهای تشخیصی را برای تعیین علت و تشخیص بیماری یا بیماری زمینهای در نظر بگیرد.
برخی شرایط میتواند باعث افزایش سطح لاکتات شود. آنها با توجه به مکانیزمی که باعث ایجاد اسیدوز لاکتیک میشوند، به دو گروه تقسیم میشوند.
اسیدوز لاکتیک نوع A ، شایعترین نوع، ممکن است بهعلت شرایطی باشد که باعث میشود فرد در اکسیژن کافی قادر به تنفس نباشد (جذب اکسیژن ناکافی در ریهها) و یا موجب کاهش جریان خون شود؛ درنتیجه حمل اکسیژن به بافت کاهش مییابد (کاهش خونیاری بافت). نمونههایی از شرایط نوع A عبارتند از:
- شوک از تروما یا خونریزی شدید (کمحجمی خون)
- سپسیس
- حمله قلبی
- نارسایی احتقانی قلب
- بیماری ریوی شدید یا نارسایی تنفسی
- تجمع مایع در ریه ها (ادم ریوی)
- سطح بسیار پایین خون و یا هموگلوبین کم (کمخونی شدید)
اسیدوز لاکتیک نوع B مربوط به تحویل اکسیژن نیست، بلکه منعکس کننده نیاز بیش از حد به اکسیژن یا مشکلات متابولیسم است. نمونههایی از علل نوع B عبارتند از:
- بیماری کبد
- بیماری کلیوی
- دیابت درمان نشده (کنترل نشده)
- لوسمی
- ایدز
- بیماریهای ذخیرهسازی گلیکوژن نادر (مانند کمبود گلوکز 6-فسفاتاز)
- استفاده از داروهای خاص مانند سالیسیلات و متفورمین
- قرار گرفتن در معرض سموم مانند سیانید و متانول
- انواع بیماریهای متابولیکی و میتوکندری نادر که بهشکل دیستروفی عضلانی ایجاد میشوند و بر تولید طبیعی ATP تأثیر میگذارد (برای لینک به اطلاعات بیشتر در این مورد به اطلاعات مرتبط در زیر مراجعه کنید)
- ورزش شدید، همانند دوندههای ماراتن
هنگامی که کسی برای اسیدوز لاکتیک یا هیپوکسی درمان میشود، کاهش غلظت لاکتات در طول زمان منعکس کننده پاسخ به درمان است.
هنگامی که فردی علائم و نشانههای مننژیت دارد، میزان افزایش قابل توجه لاکتات مایع مغزی نخاعی مننژیت باکتریایی را نشان میدهد، در حالی که سطح طبیعی یا کمی بالا احتمال دارد بهعلت مننژیت ویروسی باشد.
آزمایش لاکتات سطح لاکتات خون را در یک نقطه معین در زمان اندازهگیری میکند. سطح لاکتات معمولی نشان میدهد که فرد دارای اسیدوز لاکتیک نیست، اکسیژن کافی در سطح سلولی وجود دارد و یا علائم و نشانههای آنها ناشی از اسیدوز لاکتیک نیست.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟افزایش میزان لاکتات ممکن است با کمبود ویتامین (ویتامین B1) دیده شود.
-
آیا می توانم کاری برای کاهش سطح لاکتات انجام دهم؟
بهطور کلی خیر. با اینحال، اگر سطح لاکتات بالای شما بهعلت یک بیماری زمینهای است که باید مورد توجه قرار گیرد، مانند دیابت کنترل نشده یا یک ماده ای که باید از آن اجتناب کرد، مانند اتانول، شما میتوانید آن را کاهش دهید. اگر با وضعیتی مانند اختلال متابولیک تشخیص داده شدهاید، پس از رژیم تجویز شده، باید سطح لاکتات خود را کنترل کنید. اگر افزایش ناشی از یک وضعیت موقت، مانند شوک یا عفونت باشد، پس از آنکه مشکل رفع گردید، معمولا به حالت عادی باز میگردد.
-
چرا پزشک آزمایشگاه برای اندازهگیری لاکتات در نمونه خون، شریان را بهجای ورید انتخاب میکند؟
اندازهگیری لاکتات از خون شریانی دقیقتر است و بهدلیل اینکه شریانبند استفاده نمیشود، بهطور کلی تحت تأثیر فرایند جمعآوری قرار نمیگیرد. پزشک ممکن است به این دلایل یا به علت گروهی دیگر از آزمایشات مانند گازهای خون شریانی (ABGs) جمعآوری و استفاده از همان نمونه لاکتات شریانی را تجویز کند. هنگامی که دیگر آزمایش خون شریانی درخواست نمیشود، پزشک ممکن است لاکتات وریدی را سفارش دهد، زیرا ارزیابی کافی از سطح لاکتات شخص را فراهم میکند و فرآیند جمعآوری ناراحتکننده نیست.
-
آیا روشهای دیگری بهجای ارسال نمونه خون به آزمایشگاه برای اندازهگیری لاکتات وجود دارد؟
بله لاکتات ممکن است به جای آزمایشگاه، با استفاده از یک وسیله دستی کوچک اندازهگیری شود که بسیار شبیه یک گلوکزسنج در نقطه مراقبت (POC، در بالین بیمار) است. این نوع بررسی مفید است بهعنوان مثال در بخشهای اورژانس و واحدهای مراقبتهای ویژه که نتایج سریع برای مراقبت از افراد بسیار بیمار بسیار حیاتی است. با اینحال، از آنجا که روش اندازهگیری متفاوت است، نتایج آزمایشات POC لاکتات ممکن است با آزمایشات انجام شده در یک آزمایشگاه قابل مقایسه نباشد.
-
نسبت لاکتات/ پیروم و نحوهی استفاده از آن چیست؟
نسبت لاکتات/ پیروم یک نتیجه محاسبه شده است که ممکن است برای تمایز میان علل اسیدوز لاکتیک استفاده شود.
پیروات ماده تولید شده توسط سلولها و تولید انرژی است. میتوکندری درون سلولها در مراحل تولید ATP ( آدنوزین تری فسفات)، منبع انرژی بدن، گلوگز را متابولیزه میکند. یکی از مراحل شامل پیروات است و مرحله بعد نیازمند اکسیژن است. هنگامی که سطح اکسیژن کم است، پیروات تجمع یافته و به لاکتات تبدیل میشود و منجر به انباشت اسیدوز لاکتات و لاکتات میشود. یک علت دیگر این است که وقتی عملکرد مغزی میتوکندری مختل میشود و مسیر متوقف میشود، منجر به افزایش پریووات و به این ترتیب لاکتات بیشتر میشود. نسبت لاکتات/ پیروم در این موارد بالا خواهد بود.
با اینحال، اختلالات مادرزادی خاص (اختلالات درونی متابولیسم) وجود دارد که پیروات به لاکتات تبدیل نمیشود. یک مثال کمبود پیروات دهیدروژناز است. در این موارد، پیروات تجمع مییابد، سطح خون بالا خواهد بود، و نسبت لاکتات به پیروات پایین خواهد بود.