اسم متعارف
Tumor Markers
تاریخ آخرین بازبینیدر مورخه
تاریخ آخرین اصلاحدر مورخه February 14, 2018.
تومور مارکرها چه می باشند؟

تومورمارکرها، اغلب پروتئین، موادی هستند که توسط خود بافت سرطانی یا گاهی توسط بدن در پاسخ به رشد سرطان، تولید می شوند. بعلت اینکه برخی از این مواد را میتوان در نمونه های بدن مانند خون، ادرار و بافت تشخیص داد، این مارکرها ممکن است همراه با سایر تست ها و روش ها برای کمک به شناسایی و تشخیص برخی از انواع سرطان، پیش بینی و نظارت بر پاسخ یک فرد به درمان های خاص و تشخیص عود بیماری، مورد استفاده قرار گیرند.

بتازگی، داده ها درباره اجزاء تشکیل دهنده یک تومور مارکر، گسترش یافته اند. انواع جدیدی از آزمایشات طراحی شده اند که به دنبال تغییرات در ماده ژنتیکی (DNA، RNA) بجای پروتئین ها، در نمونه های بیمار هستند. نشان داده شده که تغییرات ژنتیکی، مرتبط با سرطان های خاصی بوده و میتوانند بعنوان تومورماکرها برای کمک به تعیین پیش آگاهی، هدایت درمان های هدفدار و یا تشخیص زودرس سرطان ها، مورد استفاده قرار گیرند. بعلاوه، پیشرفت در تکنولوژی، منتهی به آزمایشاتی گردیده است که میتواند مارکرهای ژنتیکی متعدد یا پنل های مارکرها را به صورت همزمان ارزیابی کرده و اطلاعات گسترده تری را درباره ویژگی های یک تومور، فراهم آورند. نمونه هایی از اینها همراه با تومور مارکرهای سنتی تر، در جدول گنجانده شده در این مقاله آورده شده اند.

در حالیکه، در کل تعداد کمی از تومور مارکرها در دسترس بوده و مشخص شده که از نظر بالینی دارای کاربرد باشند، سایرین موجود بوده اما به صورت مکرر درخواست نمی شوند زیرا مشخص شده اند که حساسیت و یا اختصاصیت کمتری دارند. هنوز بقیه فقط در زمینه های تحقیقاتی مورد استفاده قرار گرفته و در آزمون های بالینی مورد ارزیابی قرار می گیرند. با ادامه تحقیقات و پیشرفت این حوزه، احتمالاً تومورمارکرهای بیشتری با سودمندی بیشتر  در سال های آینده وارد بازار خواهند شد که در نهایت جایگزین آنهایی می شوند که کاربرد کمتری دارند.

محدودیت ها

در حالیکه آزمایشات تومور مارکر میتوانند اطلاعات بسیار مفیدی را فراهم کنند، دارای محدودیت هایی نیز می باشند:

  • بسیاری از تومورمارکرها ممکن است در افرادی که بیماری هایی غیر از سرطان دارند نیز افزایش یابند.
  • برخی از تومور مارکرها اختصاصی یک نوع خاص از سرطان هستند در حالیکه سایرین در انواع مختلفی از سرطان ها دیده می شوند
  • همه افراد با یک نوع خاصی از سرطان، دارای افزایش در همان تومور مارکر مربوطه نخواهند بود
  • همه سرطان ها دارای یک تومور مارکر قابل تشخیص مرتبط با خود نیستند..

در نهایت، تومورمارکرها، بتنهایی تشخیص دهنده برای سرطان نیستند؛ برای برخی از انواع سرطان، آنها اطلاعات بیشتری را فراهم کرده که میتوانند همراه با سابقه پزشکی یک فرد و آزمایشات چکآپ بعلاوه سایر تست های آزمایشگاهی و یا تصویربرداری، در نظر گرفته شوند.

تومورمارکرها چگونه استفاده می شوند؟

تومورمارکرها ممکن است که برای انواعی از اهداف مورد استفاده قرار گیرند. هرچند، آنها معمولاً به صورت تنها مورد استفاده قرار نمی گیرند. بسته به نوع سرطان، اینها ممکن است که بعنوان مثال بهمراه یک بیوپسی بافتی یا  مغزاستخوان یا اسمیر خونی و با سایر تومور مارکرها استفاده شوند. اینها قطعی نیستند اما اطلاعات بیشتری را فراهم کرده که میتوانند برای کمک به موارد زیر مورد استفاده قرار گیرند:.

  • غربالگری. بعلت اینکه اغلب تومور مارکرها به اندازه کافی حساس و اختصاصی نیستند، این آزمایشات برای غربالگری جمعیت، زیاد مناسب نیستند؛ اگرچه، تعدادی از آنها ممکن است برای غربالگری افرادی مورد استفاده قرار گیرند که در معرض خطر بالایی می باشند زیرا دارای سابقه خانوادگی قوی یا ریسک فاکتورهای اختصاصی برای یک سرطان خاص می باشند.
  • تشخیص. در فردی که دارای علامت است، تومورمارکرها ممکن است برای کمک به تشخیص وجود سرطان و کمک به متمایز کردن آن از سایر بیماری ها با علائم مشابه، به کار گرفته شوند.
  • مرحله. در فردی که مبتلا به سرطان است، افزایش تومورمارکرها میتواند برای کمک به تعیین اینکه آیا سرطان به سایر بافت ها یا اعضا انتشار یافته (متاستاز) و به چه میزان، مورد استفاده قرار گیرد.
  • تصمیم گیری برای پیش آگاهی. برخی از تومورمارکرها میتوانند برای کمک به تخمین میزان تهاجمی بودن یک نوع سرطان بکار روند.
  • هدایت انتخاب شیوه درمان. تعدادی از تومورمارکرها اطلاعاتی را درباره اینکه کدام درمان ها ممکن است برای سرطان یک فرد مؤثر باشند، فراهم میکنند. این حوزه رو به رشدی در تحقیقات است. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله تست های ژنتیک برای درمان هدفدار سرطان را ببینید.
  • نظارت بر موفقیت درمان و تشخیص عود مجدد. تومورمارکرها میتوانند برای نظارت بر تأثیر درمان، بویژه در سرطان های پیشرفته مورد استفاده قرار گیرند. اگر سطح مارکر افت پیدا کند، درمان اثر کرده است؛ اگر بالا بماند، تغییراتی  لازم است. (هرچند، اطلاعات باید با احتیاط استفاده شوند، زیرا سایر شرایط ممکن است گاهی باعث شوند تا تومورمارکرها، افزایش یا کاهش یابند.) یکی از مهمترین کاربردهای تومورمارکرها علاوه بر هدایت درمان، نظارت بر عود سرطان می باشد. اگر تومور مارکر پیش از درمان افزایش یابد، و پس از درمان پائین بیاید و سپس در طول زمان افزایش پیدا کند، پس این احتمال وجود دارد که سرطان در حال بازگشت است. (اگر پس از جراحی، بالا باقی بمانند، احتمال بر این است که سرطان کاملاً رفع نشده است.)

مثال هایی از تومورمارکرهایی که در هر کدام از این روش ها بکار می روند، در جدول زیر ارائه شده اند.

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر
جدول تعدادی نمونه از تومور مارکرها

تومور مارکرها اغلب بیش از یک منظور داشته و ممکن است مرتبط با بیش از یک نوع سرطان باشند. این جدول، فهرستی از تومورمارکرهایی را که در این سایت اینترنتی موجود می باشند و کاربردهای متفاوت آنها را نشان میدهد. برای مشاهده جزئیات بیشتر درباره هر مارکر خاص، بر تومور مارکر کلیک کنید.

تومور مارکر سرطان (های) مرتبط نمونه متعارف موارد تشخیصی مراحل سرطان تعیین پیش آگاهی هدایت درمان نظارت بر درمان\تشخیص عود مجدد نظرات
AFP (Alpha-feto protein) سرطان های خاص کبد، تخمدان، بیضه خون X       X هنگام بارداری و هپاتیت نیز افرایش می یابد 
بازآرایی های ژن ALK سرطان ریه سلول غیر کوچک، لمفوم سلول بزرگ آناپلاستیک بافت       X   در هدایت درمان هدفمند کمک می کند 
بازآرایی ژن ایمنوگلوبولین سلول B لمفوم سلول B مغز استخوان، مایعات بدن،خون X       X تغییرات شاخص در ژن های خاص درسلول های B را شناسایی میکند
B2M (Beta-2 microglobulin)

مالتیپل میلوما، برخی از لوسمی ها و لمفوم ها

 خون، ادرار، CSF     X   X در سایر بیماری ها مانند بیماری کلیوی افزایش می یابد
BCR-ABL  لوسمی میلوئید مزمن(CML) و لوسمی لمفوتیک حاد BCR-ABL مثبت (ALL)

 

 خون، مغز استخوان X       X  
CA 15-3

(آنتی ژن 3-15 و CA 27.29 دو تست متفاوت برای یک مارکر هستند

 

 پستان خون         X در سرطان های دیگر (ریه، تخمدان)، عوارض خوش خیم پستان، اندومتریوز، هپاتیت نیز افزایش می یابد
CA 19-9 (آنتی ژن 9-19 سرطان) پانکراس، گاهی اوقات مجاری صفراوی، کیسه صفرا، معده، کلون خون         X در سایر انواع بیماری های سرطان و غیر سرطانی دستگاه گوارش، بیماری تیروئید، پانکراس، انسداد مجرای صفراوی، بیماری التهابی روده نیز افزایش می یابد
CA-125 (آنتی ژن 125 سرطان) تخمدان خون X       X در سایر سرطان ها (بعنوان مثال، اندومتریال، صفاغی، لوله فالوپین، PID، فیبروئیدهای زهدانی، اندومتریوز، بارداری) نیز افزایش می یابد
کلسیتونین کارسینوم مدولاری تیروئید (MTC) و هایپرپلازی سلول C خون X       X در سایر سرطان ها نیز افزایش می یابد (ریه، لوسمی، اما برای تشخیص اینها بکار نمی رود)
CEA (Carcino-embryonic antigen) کلون، پانکراس، ریه، پستان، تخمدان، مدولاری تیروئید، سایر خون   X X   X در عوارضی مانند RA، هپاتیت، COPD، کولیت، پانکراتیت و سیگاری ها بالا می رود
Chromogranin A (CgA)  

  تومورهای نرواندوکرین، (تومورهای کارسینوئید، نروبلاستوما)

 خون X       X ممکن است حساس ترین مارکر برای تومورهای کارسینوئید باشد
DCP (Des-gamma-carboxy prothrombin) هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) خون         X ممکن است با بررسی های تصویربرداری، AFP، AFP-L3% استفاده شود
جهش EFGR سرطان ریه سلول کوچک، گاهی سر و گردن بافت     X X   در هدایت درمان هدفمند کمک میکند
گیرنده های استروژن و پروژسترون پستان بافت     X X   در سرطان وابسته به هورمون افزایش می یابد
Fibrin/Fibrinogen مثانه ادرار         X  
Gastrin هایپرپلازی سلول G، تومور تولید کننده گاسترین (گاسترینوما) خون X       X همچنین برای کمک به تشخیص سندرم Zollinger-Ellison بکار می رود
hCG (گنادوتروپین کوریونیک انسانی، که Beta-hCG نیز نامیده می شود) بیماری تروفوبلاستیک بیضه، تومورهای سلول های جنسی، کوریوکارسینوما خون،ادرار X       X  در بارداری افزایش می یابد
HER2/neu پستان، شکمی، نای بافت     X X   با داروهایی که علیه گیرنده های HER2 بر سلول های سرطانی عمل میکنند، به هدایت درمان کمک می کند.
جهش JAK2 انواع خاصی از لوسمی خون، مغز استخوان X         برای تشخیص نئوپلاسم های بیش تکثیری مغزاستخوان (MPN)، بویژه پلی سیتمی ورا (PV)
جهش KRAS کولورکتال، سرطان ریه سلول غیر کوچک بافت     X X   به هدایت درمان هدفمند کمک میکند
LD (لاکتات دهیدروژناز) Testicular and other germ cell tumors

تومورهای بیضه و سایر سلول های جنسی

 خون   X X   X در انواع گسترده ای از بیماری ها افزایش پیدا می کند؛ ممکن است در سایر سرطان ها (بعنوان مثال لمفوم، ملانوما، نروبلاستوما) استفاده شود
ایمنوگلوبولین های منوکلونال مالتیپل میلوما و ماکروگلوبولینمی Waldenstroms خون، ادرار X       X معمولاً بوسیله الکتروفورز پروتئین یا زنجیره های سبک آزاد در سرم شناسایی می شود
PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات) پروستات خون

X

       X در هایپرپلازی پروستات خوش خیم (BPH)، پروستاتیت نیز بالا می رود، ممکن است برای غربالگری استفاده شود
SMRP (پپتیدهای مرتبط با مزوتلین محلول)

 

 مزوتلیوما (سرطان نادر که مرتبط با تماس با پنبه نسوز می باشد) خون         X اغلب همراه با تست های تصویربرداری بکار می رود
بازآرایی ژن گیرنده سلول T لمفوم سلول T مغز استخوان، بافت، مایعات بدن، خون X       X تغییرات شاخص (بازآرایی ها) را در ژن های خاص در سلول T شناسایی می کند
Thyroglobulin Thyroid خون، بافت         X پس از برداشتن غده تیروئید برای ارزیابی درمان استفاده می شود
21-gene signature (Oncotype DX®) and 70-gene signature (MammaPrint®)

امضای ژن 21 (Oncotype DX) و امضای ژن 70 (MammaPrint)

 پستان بافت         X ارزیابی ریسک عود مجدد

 

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر
مشاهده منابع

NOTE: This article is based on research that utilizes the sources cited here as well as the collective experience of the Editorial Review Board. This article is periodically reviewed by the Editorial Board and may be updated as a result of the review. Any new sources cited will be added to the list and distinguished from the original sources used.

منابع مورد استفاده در این مطلب

American Cancer Society. What are tumor markers? Available online at http://www.cancer.org/treatment/understandingyourdiagnosis/examsandtestdescriptions/tumormarkers/tumor-markers-what-are-t-m through http://www.cancer.org. Accessed November. 2013.

American Cancer Society. What's new in tumor marker research? Available online at http://www.cancer.org/treatment/understandingyourdiagnosis/examsandtestdescriptions/tumormarkers/tumor-markers-whats-new through http://www.cancer.org. Accessed November. 2013.

American Cancer Society. Specific tumor markers. Available online at http://www.cancer.org/treatment/understandingyourdiagnosis/examsandtestdescriptions/tumormarkers/tumor-markers-specific-markers through http://www.cancer.org. Accessed November. 2013.

National Cancer Institute. Tumor Markers. Available online at http://www.cancer.gov/cancertopics/factsheet/Detection/tumor-markers through http://www.cancer.gov. Accessed November 2013.

National Comprehensive Cancer Network. Tumor marker. Available online at http://www.nccn.com/component/glossary/Glossary-1/T/Tumor-marker-484/ through http://www.nccn.com. Accessed November 2013.

National Comprehensive Cancer Network. NCCN Task Force Report: Evaluating the Clinical Utility of Tumor Markers in Oncology. Available online at http://www.nccn.org/JNCCN/supplements/PDF/TumorMarkers_Task_Force_Report.full.pdf through http://www.nccn.com. Accessed November 2013.

Cancer.Net. Understanding Tumor Markers. Available online at http://www.cancer.net/all-about-cancer/cancernet-feature-articles/treatments-tests-and-procedures/understanding-tumor-markers through http://www.cancer.net. Accessed November 2013.

National Academy of Clinical Biochemistry. Laboratory Medicine Practice Guidelines: Use of Tumor Markers in Clinical Practice: Quality Requirements. Available online through http://www.aacc.org. Accessed November 2013.

منابع مورد استفاده در بررسی‌های قبلی

Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber's Cyclopedic Medical Dictionary. F.A. Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].

Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby's Diagnostic and Laboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.

ACS (2000 July 19). Tumor Markers. American Cancer Society, Prevention and Early Detection [On-line information]. Available online through http://www.cancer.org.

ACS (1999 July 08). Testing Biopsy and Cytology Specimens for Cancer. American Cancer Society, Prevention and Early Detection [On-line information]. Available online through http://www.cancer.org.

NCI (1998 April 27). Tumor markers. National Cancer Institute, Cancer Facts [On-line information]. Available online at http://cis.nci.nih.gov/fact/5_18.htm through http://cis.nci.nih.gov.

Basquet, C. R. (1995). Cancer and Women. American Medical Women's Association [On-line excerpt from “The American Women’s Association Women's Complete Healthbook,” edited by Epps, R. and Stewart, S.]. Available online at http://www.amwa-doc.org/publications/WCHealthbook/canceramwa-ch37.html through http://www.amwa-doc.org.

Check, W. (1998 July) Reaching agreement on tumor markers. CAP Today, In the News [On-line journal]. Available online at http://www.cap.org/captoday/archive/1998/julycover.html through http://www.cap.org.

Recent Advances (2002 March 11). Gene profiles expose cancer cells' weak points. Dana-Farber Cancer Institute [On-line journal]. Available online at http://www.dana-farber.org/res/research/geneprofiles.asp through http://www.dana-farber.org.

ASCO (1996 May 17). Clinical Practice Guidelines for the Use of Tumor Markers in Breast and Colorectal Cancer. American Society of Clinical Oncology [On-line guidelines]. Available online at http://www.asco.org/prof/pp/html/guide/tumor/m_tumor1.htm through http://www.asco.org.

(1999, Last update) Tumor Marker Tests. University of Iowa Health Care, Holden Comprehensive Cancer Center, Virtual Hospital, the apprentice's assistant [On-line information]. Available online at http://www.vh.org/Patients/IHB/Cancer/Tumormarker.html through http://www.vh.org.

Americna Cancer Society. Tumor Markers. Available online at http://www.cancer.org/docroot/PED/content/PED_2_3X_Tumor_Markers.asp?sitearea=PED through http://www.cancer.org. Accessed Oct 15 2009.

مشاهده بیشتر
مشاهده کمتر

از متخصصین آزمایشگاهی بپرسید

 

 

سوالات شما توسط همکاران ما به صورت یک خدمت داوطلبانه، پاسخ داده خواهد شد. برای این موضوع همواره می‌توانید بر روی کلید تماس با متخصصین کلیک کنید.