جهت کمک به تشخیص یا رد وجود تومور نادر آدرنال به نام فئوکروموسیتوما یا تومور نادر خارج آدرنالی به نام پاراگانگلیوما؛ این تومورها مقادیر زیادی از هورمونهایی به نام کاتکولآمینها را تولید میکنند که این هورمونها به متانفرینها تجزیه میشوند.
Urine Metanephrines متانفرینهای
ادرار
تاریخ آخرین بازبینی در مورخه October 9, 2015. تاریخ آخرین اصلاح در مورخه November 14, 2017.
آزمایش در یک نگاه
علت انجام آزمایش؟
زمان درخواست آزمایش؟
در صورت وجود علائم و نشانههای آزادسازی مقادیر بالای کاتکولآمینها، مانند شروع ناگهانی (paroxysms) فشارخون بالا (هیپرتانسیون)، سردرد شدید، افزایش ضربان قلب (تپش قلب)، تعریق، لرزش و رنگپریدگی؛ هنگامی که فشارخون بالای فرد به درمانهای متداول پاسخ نمیدهد؛ در صورت وجود علائم و نشانههای مربوطه در یک فرد نسبتاً جوان (جوانتر از 40 سالگی) و یا در صورت وجود سابقه خانوادگی فشارخون بالا; زمانی که پزشک به وجود تومور ترشحکننده کاتکولآمینها مشکوک باشد
نمونه مورد نیاز؟
آمادگیهای لازم پیش از نمونهگیری؟
این آزمایشها تحت تأثیر برخی داروها، غذاها و استرسها قرار میگیرند. بنابراین، پزشک خود را از مصرف هر نوع دارویی مطلع سازید و نکات توصیه شده قبل از جمعآوری نمونه را رعایت نمایید.
Accordion Title
سوالات رایج
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
از آزمایش متانفرینهای ادرار جهت تشخیص یا رد وجود تومورهای فئوکروموسیتوم و پاراگانگلیوما استفاده میشود. در این تومورها مقادیر بالایی از متانفرینها تولید میشود. در صورت درمان یا برداشتن تومور نیز ممکن است از این آزمایش یرای پایش عود استفاده گردد.
متانفرینها - متانفرین و نورمتانفرین - محصولات تجزیهی (متابولیت) اپینفرین (آدرنالین) و نوراپینفرین هستند. اپینفرین و نوراپینفرین، هورمونهایی هستند که به آنها کاتکولآمینها میگویند. این هورمونها در پاسخ به استرسهای روحی یا جسمی آزاد میشوند و به تنظیم جریان خون و فشارخون در بدن کمک میکنند. (برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره، به بخش "هدف از انجام این آزمایش چیست" رجوع نمایید). از آنجایی که تومورهای فئوکروموسیتوم و پاراگانگلیوما مقادیر زیادی از این هورمونها را تولید میکنند، اندازهگیری مقادیر خونی یا ادراری این مواد میتواند به تشخیص تومور کمک نماید.
انجمن غدد درونریز (Endocrine Society) توصیه میکند که برای ارزیابی افراد از نظر وجود فئوکروموسیتوم و یا پاراگانگلیوما از آزمایشهای متانفرین آزاد پلاسما و یا متانفرین ادرار استفاده شود. آزمایش خون زمانی بسیار کاربردی خواهد بود که فرد، فشار خون دایم داشته یا اکنون افزایش ناگهانی فشار خون (پاروکسیزم) را تجربه کرده است. به این علت است که هورمون ها مدت زیادی در خون باقی نمی مانند؛ آنها توسط بدن مورد استفاده قرار میگیرند و به سرعت تجزیه شده (متابولیزه) و سپس حذف شدن می شوند. در آزمایش ادرار، میزان کل متانفرینهایی که در طول دورهی 24 ساعته وارد ادرار میشوند اندازهگیری میگردند. از آنجایی که مقادیر این هورمونها در طول این دورهی 24 ساعته میتواند نوسانات قابلتوجهی داشته باشد، با آزمایش ادرار میتوان تولید مقادیر بالای این هورمونها را که ممکن است در آزمایش خون تشخیص داده نشوند تشخیص داد.
آزمایش متانفرین، آزمایشی با حساسیت بالا و دارای نتایج مثبت کاذب میباشد. این آزمایش تحت تأثیر استرس، داروها، سیگار کشیدن و مصرف غذاهای مختلف مانند نوشیدنیهای حاوی کافئین و الکل قرار میگیرد. اگر در یک فرد، افزایش متوسطی در متانفرین دیده شود، پزشک ممکن است برای یافتن شرایط یا مواد تداخلکننده، داروها، رژیم غذایی و سطوح استرس فرد را بررسی نماید. هنگامی که شرایط یا مواد مداخلهکننده شناسایی و حذف شوند، تکرار این آزمایش درخواست داده میشود تا در صورت بالا بودن مجدد متانفرین، تشخیص و اقدام مناسب صورت گیرد. برای تشخیص تومورهای ترشحکنندهی کاتکولآمینها، گاهی اوقات در کنار آزمایش متانفرینهای آزاد پلاسما، آزمایش ادرار 24 ساعته انجام شده و یا با آزمایش کاتکول آمین دنبال می شود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
زمانی که پزشک به وجود تومور ترشحکنندهی کاتکولآمینها شک کند و یا بخواهد وجود این تومورها را رد کند، این آزمایش را درخواست مینماید. همچنین، ممکن است اگر در فردی (به ویژه افراد زیر سن 40 سال)، شروع ناگهانی (paroxysm) علائم و نشانههای این تومورها دیده شود این آزمایش درخواست گردد. برخی از این علائم ونشانهها عبارتند از:
-
فشارخون بالا (هیپرتانسیون)، به ویژه فشارخون بالایی که به درمان پاسخ ندهد، زیرا افراد مبتلا به تومورهای ترشح کننده کاتکولآمین اغلب به درمانهای متداول مقاوم هستند
-
سردرد شدید
-
تعریق
-
سوزش
-
ضربان قلب بالا (تپش قلب)
-
لرزش
همچنین، در افرادی که تومور ترشحکنندهی کاتکولآمین داشتهاند و تحت درمان قرار گرفتهاند و یا تومور آنها برداشته شده است، ممکن است جهت پایش عود، این آزمایش درخواست گردد.
گاهی اوقات ممکن است در صورت تشخیص تصادفی تومور آدرنال در اسکن انجام شده به منظور هدف دیگری غیر از این بیماری و یا زمانی که شخص سابقه خانوادگی فئوکروموسیتوما را داشته باشد، این آزمایش درخواست شود. همچنین ممکن است در یک فرد بدون علامت اما دارای خطر ژنتیکی شناخته شده برای این تومورها نیز این آزمایش درخواست گردد.
-
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
سطوح نرمال متانفرین و نورمتانفرین ادرار به معنای غیرمحتمل بودن وجود تومور ترشحکننده کاتکولآمین میباشد. از آنجایی که حساسیت این آزمایش، بسیار بالا است و این تومورها نیز نادر هستند، بنابراین ارزش پیش بینی منفی این آزمایش بسیار خوب است.
سطوح بالای متانفرین و نورمتانفرین در یک فرد مبتلا به علائم و نشانههای مربوطه، نشاندهنده وجود تومور است. برای تأیید یافته ها، پیگیریهای مناسب انجام میشود. دستورالعملهای مربوطه، انجام آزمایشهای تصویربرداری مانند MRI را نیز برای تعیین محل تومور احتمالی توصیه میکنند.
اگر در افراد دارای تومور ترشحکننده کاتکولآمینها که تحت درمان قرار گرفتهاند سطح این مواد افزایش یابد، میتواند نشانهی عدم درمان کامل تومور و یا عود تومور باشد و نیاز به پیگیریهای بیشتری خواهد داشت.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
هرچند که با آزمایش متانفرینها میتوان تومورهای ترشحکننده کاتکولآمین را تشخیص داد، اما این آزمایش نمیتواند در باره اندازه تومور، محل تومور، تعداد تومورها و خوشخیم بودن یا بدخیم بودن آنها (اگر چه اکثر آنها خوشخیم هستند) اطلاعاتی را در اختیار پزشک قرار دهد. برای تعیین محل تومور میتوان از مطالعات تصویربرداری و برای تعیین بدخیم بودن تومور نیز میتوان از آزمایشهای ژنتیکی استفاده کرد.
اگرچه فئوکروموسیتوم و پاراگانگلیومای خارج آدرنالی، تومورهای نادری هستند، اما 25٪ موارد آنها در مجموعهای از سندرمها که در ژنهای خاصی دچار تغییرات شدهاند رخ میدهند. در نتیجه، مشخص شده که این سندرمهای ژنتیکی، افزایش ریسک تومور را در بر داشته باشند. سندرمهای MEN-1 و MEN-2 (Multiple Endocrine Neoplasia, نوع 1 و 2) مثالهایی از این سندرمها هستند. (برای اطلاعات بیشتر در این باره، Genetics Home Reference: Multiple Endocrine Neoplasia را مشاهده نمایید.)
پیشنهاد شده است که تمام بیمارانی که به عنوان مبتلا به فئوکروموسیتوم یا پاراگانگلیومای خارج آدرنالی تشخیص داده میشوند، باید تحت مشاوره ژنتیکی قرار گیرند و آزمایش ژنتیک مربوطه را انجام دهند. تشخیص زودهنگام یک سندرم ارثی، امکان غربالگری اولیه برای دیگر تومورهای مرتبط را فراهم میکند. علاوه بر این، برخی از افراد مبتلا به سندرم ارثی، با احتمال بیشتری به بیماریهای بدخیم یا عود کننده مبتلا میشوند. همچنین، دانستن جهش ژنتیکی خاص، به مراقبتهای بهتر قبل و بعد از عمل کمک خواهد کرد.
همچنین توصیه میشود در صورت تشخیص جهش در فرد، در سایر اعضاء خانواده نیز که بدون علامت، اما در خطر هستند بایستی آزمایشهای ژنتیکی مربوطه انجام شود.
انواعی از داروها میتوانند در آزمایشات کاتکولآمینها تداخل ایجاد کنند. با این حال، قبل از قطع هر نوع داروی مصرفی بایستی با پزشک خود مشورت کرد. پزشک، در مورد مواد تداخلکننده و قطع یا ادامهی مصرف داروها، بیمار را راهنمایی خواهد کرد.
آزمایشات مورد استفاده برای تعیین وجود تومورهای ترشحکنندهی کاتکولآمینها (فئوکروموسیتوم و پاراگانگلیوما) شامل آزمایش کاتکولآمینهای پلاسما، کاتکولآمینهای ادراری، متانفرین آزاد پلاسما و متانفرین ادرار میباشد. این آزمایشها، کاتکولآمینها یا متابولیتهای آنها (متانفرینها) را اندازهگیری میکنند و دارای حساسیت و اختصاصیت متفاوتی هستند. دستورالعملهای فعلی، آزمایشهای متانفرین های آزاد پلاسما و یا متانفرینهای ادرار را به عنوان آزمایشهای بیوشیمیایی اولیه توصیه میکنند. با این وجود، پزشک ممکن است بر اساس تظاهرات بیمار، سابقه خانوادگی و پروفایل ژنتیکی وی یکی (یا بیشتر از یکی) از این آزمایشها را انتخاب نماید.
-
آیا ممکن است که در یک فرد بیش از یک تومور فئوکروموسیتوم وجود داشته باشد؟
بله. هرچند که معمولا یک تومور آدرنال در یک غده یا دیگری ایجاد میشود، اما ممکن است گاهی اوقات چندین تومور ایجاد شود. تعدد تومور بیشتر در افرادی که دارای سابقه خانوادگی قوی برای فئوکروموسیتوم هستند دیده میشود. در این افراد ممکن است این تومورها در هر کدام از غدههای آدرنال یا گاهی اوقات در نواحی دیگر تشکیل شوند.
-
آیا مقدار متانفرینهای اندازهگیری شده در ادرار با اندازهی تومور ارتباط دارند؟
خیر، مقدار اندازهگیری شده، بیشتر به ویژگیهای تومور بستگی دارد و حتی یک تومور بسیار کوچک میتواند مقادیر زیادی از کاتکولآمینها را تولید کند.
-
آیا رعایت کردن محدودیتهای رژیم غذایی، واقعا" ضروری است؟
سطح كاتكولآمینها (و متابولیتهای آنها) در خون، تحت تأثیر رژیم غذایی قرار میگیرد و برای صحت نتایج آزمایش، باید برخی مواد مداخله کننده اجتناب شوند و از خوردن برخی مواد خودداری گردد. غذاهای مختلف، مانند غذاهای حاوی کافئین مثل قهوه، نوشیدنیهای انرژیزا و شکلات، و همچنین استعمال دخانیات، ممکن است در این آزمایش تداخل ایجاد کنند و بایستی قبل از انجام آزمایش از مصرف این مواد اجتناب شود. بنابراین رعایت دستورالعملهای پزشک و یا آزمایشگاه از اهمیت زیادی برخوردار میباشد.
-
آیا جمعآوری ادرار در طول 24 ساعت واقعا" ضروری است؟
بله، برای نتایج صحیح آزمایشات، لازم است که همه ادرار جمع آوری شود. از آنجایی که کاتکولآمینها در زمانهای مختلفی آزاد میشوند، ممکن است با یک نمونه نتوان متوسط غلظت متانفرینها را تشخیص داد، بنابراین ضروری است که ادرار به طور کامل جمعآوری شود.
تصاویر مرتبط
مشاهده تصویر
موقعیت غدد آدرنال. Image credit: Alan Hoofring, National Cancer Institute