تحلیل و بررسی مایع ریه برای کمک به تشخیص علت تجمع مایع در قفسه سینه (ترشح ریوی) استفاده می شود. دو دلیل عمده برای تجمع مایع وجود دارد و یکسری از آزمایشات اولیه برای تفکیک مابین دو نوع از مایع تولید شده (فرانشت و ترشح التهابی) استفاده می شود. این آزمایشات معمولا شامل موارد زیر است: پروتیئن، آلبومین، سطح LD، تعداد سلول ها و ظاهر مایع.
فرانشت- عدم تعادل مابین فشار درون رگ های خونی (که مایع را به بیرون از رگ خونی می راند) و مقدار پروتئین در خون (که مایع را در رگ خونی حفظ می کند) می تواند منجر به تجمع مایع (فرانشت) شود. فرانشت عمدتا بدلیل نارسایی قلبی، سندرم نفروتیک یا سیروز کبدی رخ می دهد. اگر مایع به شکل فرانشت تشخیص داده شود، در این حالت انجام آزمایشات دیگر بر روی مایع ضرورت نخواهد داشت.
ترشح التهابی- آسیب یا التهاب غشای ریه می تواند منجر به تجمع غیرعادی مایع (ترشح التهابی) شود. ترشحات التهابی می تواند به دلیل وضعیتهای مختلفی (همانند موارد زیر) بروز نماید:
-بیماری های عفونی ناشی از ویروس ها، باکتری ها یا قارچ ها؛ عفونت ها ممکن است در غشای ریه ها ایجاد شود یا از بخش های دیگر بدن به آنجا گسترش یابد. برای مثال، التهاب ریه یا ترشح ریوی ممکن است همراه با ذات الریه یا بعد از آن ایجاد شود.
-خونریزی- اختلالات خونریزی، آمبولی ریه یا آسیب می تواند منجر به خونریزی در مایع ریه شوند.
-وضعیت های التهاب- مثل بیماری های ریه، التهاب مزمن ریه برای مثال بدلیل قرار گرقتن طولانی مدت در معرض مقادیر زیادی پنبه نسوز، سارکویدوسیس یا بیماری های خودایمنی مثل التهاب مفاصل و لوپوس
-بیماری های بدخیم- مثل لنفوم، سرطان خون، سرطان ریه، سرطان های متاستازی
-وضعیت های دیگر- بیماری های با منشا نامعلوم، جراحی قلب، پیوند قلب یا ریه، التهاب پانکراس یا عفونت های درون شکم
آزمایشات دیگر بر روی مایع ترشح یافته در اثر التهاب شامل موارد زیر است:
-قند، لاکتات، آمیلاز، تری گلیسیرید و یا نشانگرهای تومور در مایع ریه
-بررسی میکروسکوپی- در تردید در مورد عفونت یا سرطان انجام می شود؛ یک متخصص آزمایشگاهی می تواند از سانتریفیوژ خاص برای تغلیظ سلولهای مایع بر روی اسلاید استفاده کند. این اسلاید با لکه های ویژه آزمایش شده و سلولهای غیرعادی مثل سلولهای بدخیم و سرطانی در آن مشخص می شوند.
-آزمایش گرام استین (Gram stain) برای مشاهده مستقیم باکتری ها یا قارچ ها زیر میکروسکوپ. نباید هیچ موردی در مایع ریه موجود باشد.
-کشت باکتری و آزمایش حساسیت برای تشخیص وجود هر گونه میکروبی که در محیط کشت رشد کرده و برای جهت دهی به درمان

-آزمایشات قارچ- می تواند شامل کشت قارچ و آزمایش حساسیت باشد
-آدنوزین دیمیناز- برای تشخیص بیماری سل
-آزمایشات غیر معمول برای بیماری های عفونی مثل آزمایشات ویروسی، میکوباکتری ها (آزمایش ABF ) و انگل ها
 

تحلیل مایع ریه را زمانی می توان درخواست داد که پزشک در مورد وضعیت یا بیماری در فرد که منجر به التهاب ریه و یا ترشح ریوی شده، تردید داشته باشد. این آزمایش را زمانی درخواست می دهند که شخص دارای ترکیبی از علائم و نشانه های زیر باشد:
-درد قفسه سینه که با تنفس عمیق، درد آن بیشتر می شود
-سرفه
-مشکلات تنفسی، کاهش تنفس
-تب، سرما
-خستگی

نتایج آزمایش می تواند در تفکیک مابین انواع مایع ریه و تشخیص علت تجمع مایع سودمند باشد. دسته اول از آزمایشات انجام شده بر روی نمونه مایع ریه به تشخیص فرانشت بودن یا ترشح التهابی مایع کمک می کند:
فرانشت
اغلب مایعات تجمع یافته فرانشتی هستند و در نتیجه نارسایی های قلبی یا سیروز کبدی رخ می دهند. نتایج تحلیل معمول در مورد مایع شامل موارد زیر است:
-ویژگی های فیزیکی- مایع عموما به صورت شفاف
-پروتئین، آلبومین یا LDH- پایین
-تعداد سلول- سلول کمی وجود دارد
ترشح التهابی
ترشح التهابی می تواند در نتیجه برخی از وضعیت ها و بیماری ها رخ دهد. نتایج اولیه آزمایش شامل موارد زیر است:
--ویژگی های فیزیکی- مایع عموما به صورت کدر است
-پروتئین، آلبومین یا LDH- بالا
-تعداد سلول- افزایش یافته است
نتایج آزمایشات دیگر و علل مرتبط با آنها می تواند شامل موارد زیر باشد:
ویژگی های فیزیکی- ظاهر نرمال یک نمونه مایع ریه معمولا زرد کمرنگ و شفاف است. نتایج غیرطبیعی ممکن است نشانه هایی از وضعیت ها یا بیماری های زیر را مشخص نماید:
-مایع قرمز رنگ ریه ممکن است نشان دهنده وجود خون باشد.
-مایع ریه کدر و غلیظ می تواند نشانگر عفونت و یا وجود گلبول های سفید خون باشد. آن همچنین حاکی از نشت مایع از سیستم لنفاوی است. گره های لنفاوی مایع موجود را از سیستم لنفاوی وارد سیستم وریدی در قفسه سینه می کنند و آسیب یا لنفوم می تواند منجر به وجود لنف در مایه ریه باشد.
آزمایشات شیمیایی- آزمایشاتی که می توان علاوه بر آزمایش آلبومین انجام داد که شامل موارد زیر است:
-قند-عموما معادل با قند خون؛ ممکن است در شرایط عفونت و التهاب مفاصل کمتر باشد.
-سطوح لاکتات می تواند در عفونت ها افزایش یابد
-آمیلاز- در التهاب پانکراس، آسیب به نای یا بیماری بدخیم افزایش می یابد.
-سطوح تری گلیسیرید در ترشح از سیستم لنفاوی افزایش می یابد
-نشانگرهای تومور- مثل CAE ممکن است در برخی سرطان ها افزایش یابد.
بررسی میکروسکوپی- مایع ریه نرمال دارای تعداد کمتری گلبول سفید بوده و هیچ گلبول قرمز یا میکروارگانیسمی در آن وجود ندارد. نتایج بررسی انواع مختلفی از سلولهای موجود می تواند شامل موارد زیر باشد:
-تعداد کل سلولها- تعداد گلبول های سفید و گلبول های قرمز در نمونه شمارش شده اند. افزایش گلبول های سفید در عفونتها و سایر بیماری های ریوی مشاهده می شود. افزایش گلبولهای قرمز می تواند حاکی از آسیب، بدخیمی یا انفارکتوس ریه باشد.
-تفاوت تعداد گلبول های سفید- تعیین درصد انواع مختلفی از گلبول های سفید خون؛ تعداد رو به افزایش نوتروفیل ها را می توان در عفونت های باکتریایی مشاهده کرد. افزایش تعداد لنفوسیت ها را می توان در سرطان ها و بیماری سل مشخص نمود.
-سلول شناسی- سانتریفیوژ خاص که نمونه کوچکی از سلول ها را تغلیظ کرده و با استفاده از لکه آزمایشی خاص، سلولهای غیرعادی و تمایز گلبول های سفید خون زیر میکروسکوپ مشخص می شوند. این زمانی انجام می شود که سرطان لایه های اندام های داخلی یا متاستازی مورد تردید باشد. وجود سلول های غیرطبیعی خاص مثل سلولهای تومور یا سلولهای خونی نارس می تواند نشانگر نوع سرطان باشد.
آزمایشات بیماری های عفونی- آزمایشات را می توان برای بررسی میکروارگانیسم ها و در زمانی که عفونت مورد تردید باشد، استفاده کرد.
-گرام استین- برای مشاهده مستقیم باکتری ها یا قارچها زیر میکروسکوپ؛ نباید میکروبی در مایع ریه موجود باشد.
-کشت میکروبی و آزمایش حساسیت- اگر باکتری وجود داشته باشد، آزمایش حساسیت را می توان برای جهت دهی به درمان ضدمیکروبی انجام داد. اگر هیچ میکروبی موجود نبود، وجود عفونت رد نمی شود، این میکروبها ممکن است در تعداد کم موجود بوده یا رشد آنها بدلیل درمان ضدمیکروبی قبلی متوقف شده باشد.
-آزمایشت قارچ- اگر یک کشت مثبت باشد، قارچ یا قارچ های عامل عفونت در گزارش تعیین خواهند شد و آزمایش حساسیت برای جهت دهی به درمان انجام خواهد شد.
-آدنوزین دیمیناز- افرایش عمده مایع ریه در یک شخص با علائم مرتبط با بیماری سل بدین معناست که احتمالا شخص دارای عفونت میکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل) در غشای ریه ها است. این بویژه زمانی صحت دارد که بیماری سل در منطقه زندگی شخص شیوع پیدا کند. (برای جزئیات بیشتر به مقاله آدنوزین دیمیناز مراجعه کنید.)
آزمایشات غیرمعمول دیگر برای بیماری عفونی را می توان برای تشخیص ویروس، میکوباکتریا (مثل عامل بیماری سل) یا یک انگل بعنوان علت عفونت و تجمع مایع انجام داد.
 

آزمایشات قند خون، پروتئین، آلبومین یا LD را می توان برای مقایسه غلظت آنها با مواد موجود در مایع ریه، درخواست داد.

توراسنتسیس خارج کردن مایع ریه از بخش ریه با استفاده از یک سوزن و سرنگ است. فرد نشسته و بازوها از طرفین به سمت بالا نگه داشته می شوند. یک بی حسی موضعی در محل مورد نظر زده می شود و سپس پزشک سوزن را به درون قفسه سینه وارد می کند و نمونه را خارج می نماید.