از آزمایش کلسیم خون، جهت غربالگری، تشخیص و نظارت بر بیماری‌های مربوط به استخوان، قلب، اعصاب، کلیه‌ها و دندان‌ها استفاده می‌شود. همچنین ممکن است در افرادی که دارای علائم مربوط به اختلال در پاراتیروئید، سوء‌جذب و یا فعالیت بیش از حد تیروئید باشند این آزمایش درخواست گردد.

آزمایش توتال کلسیم اغلب به عنوان بخشی از آزمایش‌های چکاپ عمومی درخواست داده می‌شود. این چکاپ عمومی شامل پنل متابولیک جامع و پنل متابولیک پایه می‌باشد که در واقع گروهی از آزمایشاتی می‌باشند که همراه با هم، جهت تشخیص و بررسی انواع مختلفی از بیماری‌ها استفاده می‌شوند.

وقتی در آزمایش کلسیم، یک نتیجه‌ی غیر‌طبیعی به دست می‌آید، به عنوان یک مسئله‌ی قابل‌توجه در نظر گرفته می‌شود. برای کمک به تشخیص این مشکل پیش‌آمده، معمولا یک سری آزمایشات دیگر مانند اندازه‌گیری کلسیم یونیزه، کلسیم ادرار، فسفر، منیزیم، ویتامین‌D، هورمون پاراتیرویید (PTH) و پپتید مرتبط با PTH (یا PTHrP) درخواست داده می‌شوند. PTH و ویتامینD مسئول حفظ محدوده باریک غلظت کلسیم در خون می‌باشند.

در صورت مقادیر غیر‌طبیعی کلسیم خون، اندازه‌گیری کلسیم و PTH با هم می‌تواند جهت تعیین عملکرد نرمال غده‌ی پاراتیروئید، کمک‌کننده باشند. آزمایش کلسیم ادرار نیز می‌تواند در تعیین مقادیر دفعی کلسیم از کلیه‌ها مفید باشد و آزمایش‌های ویتامین‌D، فسفر و یا منیزیم نیز در تعیین مقادیر بالا یا پایین سایر مواد مفید هستند. اغلب اوقات، تعادل بین این مواد مختلف (و تغییرات در آن ها) نیز به اندازه‌ی تعیین غلظت آن‌ها مفید می‌باشد.

کلسیم می‌تواند به عنوان یک آزمایش تشخیصی در افرادی که علائم مربوط به بیماری‌های زیر را دارند استفاده گردد:

• سنگ کلیه
• بیماری استخوانی
• اختلالات نرولوژیک

توتال‌کلسیم خون، آزمایشی است که اغلب به منظور ارزیابی وضعیت کلسیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن‌جایی که تعادل فرم‌های آزاد و اتصال‌یافته، پایدار و قابل پیش‌بینی است، توتال‌کلسیم بازتاب خوبی از مقدار کلسیم آزاد موجود در خون می‌باشد. با این حال، در برخی از افراد، تعادل بین کلسیم آزاد و اتصال‌یافته مختل می‌شود و توتال‌کلسیم نمی‌تواند وضعیت کلسیم را به خوبی نمایان کند در نتیجه در این شرایط، اندازه‌گیری کلسیم یونیزه ممکن است ضروری باشد. برخی از این افراد که بایستی در آن‌ها آزمایش کلسیم یونیزه انجام شود، عبارتند از: افراد شدیدا" بیمار، بیماران دریافت‌کننده‌ی خون و یا مایعات به صورت داخل وریدی، بیمارانی که جراحی جدی داشته‌اند و افراد مبتلا به اختلالات پروتئینی خون مانند آلبومین پایین.

نوسانات زیاد کلسیم یونیزه می‌تواند سبب کند‌شدن عملکرد قلب و یا سرعت بالای ضربان‌ قلب، اسپاسم عضلانی (تتانی)، سرگیجه و یا حتی کما شود. در افرادی که به شدت بیمار هستند، بررسی مقادیر کلسیم یونیزه، به منظور درمان و جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم می‌باشد.

آزمایش کلسیم خون، اغلب، هنگام معاینه‌ی کلی درخواست داده می‌شود که این معاینه کلی معمولا شامل پنل متابولیک جامع (CMP) و پنل متابولیسم پایه (BMP) می‌باشد. این دو پنل مجموعه‌ای از آزمایش‌ها می‌باشند که در ارزیابی اولیه یا به عنوان بخشی از چکاپ عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بسیاری از افراد تا زمانی که مقادیر کلسیم آن‌ها خیلی از محدوده‌ی نرمال خارج نشود علائم مربوط به مقادیر بالا یا پایین کلسیم را نشان نمی‌دهند. پزشک ممکن است آزمایش کلسیم را در موارد زیر درخواست نماید:

• بیماری کلیه، زیرا در بیماری کلیه معمولا غلظت کلسیم پایین است
• وجود علائم مربوط به غلظت بالای کلسیم مانند خستگی، ضعف، از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ، یبوست، درد شکمی، تکرر ادرار و تشنگی زیاد
• وجود علائم مربوط به غلظت بسیار پایین کلسیم مانند گرفتگی (کرامپ) شکمی، گرفتگی عضلات یا سوزن سوزن شدن انگشتان
• سایر بیماری‌هایی که با کلسیم غیرطبیعی همراهند مانند بیماری تیروئیدی، اختلال پاراتیروئید، سوء‌جذب، سرطان یا سوء‌تغذیه

 آزمایش کلسیم یونیزه ممکن است در هنگام احساس بی‌حسی یا اسپاسم عضلانی در اطراف دهان و در دست‌ها و پا‌ها، درخواست گردد، زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌‌ی سطح پایین کلسیم یونیزه باشند. با این حال، هنگامی که سطح کلسیم به آرامی در حال کاهش‌یافتن باشد، در بسیاری از افراد هیچ نشانه‌ای دیده نمی‌شود.

در افرادی که بیماری کلیوی داشته‌اند یا به سرطان خاصی (به ویژه سرطان سینه، سرطان ریه، سر و گردن، کلیه یا مالتیپل میلوما) مبتلا بوده‌اند و یا پیوند کلیه داشته‌اند، ممکن است نظارت بر کلسیم ضروری باشد. علاوه بر این، ممکن است در افرادی که به دلیل مقادیر غیرطبیعی کلسیم تحت درمان هستند، پیگیری وضعیت کلسیم برای ارزیابی اثربخشی درمان‌هایی مانند مکمل‌های کلسیم یا ویتامین‌D، ضروری باشد.

آزمایش کلسیم ادرار ممکن است در صورت وجود علائم سنگ کلیه، مانند وجود درد تیز در پهلوها یا در قسمت پشت فرد در اطراف کلیه‌ها ، یا دردی که ممکن است به پایین شکم پیشروی کند و یا وجود خون در ادرار، درخواست داده شود.

سطوح کلسیم خون، سطح کلسیم استخوان را نشان نمی‌دهد بلکه بیان کننده‌ی مقادیر کلسیم موجود در گردش خون است.

فرآیندهای جذب، مصرف و دفع کلسیم توسط حلقه‌ی فیدبکی شامل PTH و ویتامین‌D تنظیم می‌شود. شرایط و بیماری‌هایی که تنظیمات کلسیم را مختل می‌کنند ممکن است به صورت حاد یا مزمن، باعث افزایش یا کاهش کلسیم و در نتیجه منجر به علائم هیپرکلسمی یا هیپوکلسمی شوند.

در اکثر موارد، به دلیل آسان‌تر بودن آزمایش توتال‌کلسیم نسبت به کلسیم یونیزه و همچنین به دلیل عدم نیاز به شرایط ویژه‌ی تهیه‌ی نمونه در این آزمایش، غلظت توتال‌کلسیم اندازه‌گیری می‌گردد. از آن‌جایی که اصولا هر کدام از فرم‌های آزاد و اتصال‌یافته حدود نیمی از مقدار توتال‌کلسیم را تشکیل می‌دهند، توتال‌کلسیم معمولا می‌تواند بازتاب خوبی از کلسیم آزاد باشد. با این حال، چون حدود نیمی از کلسیم در خون به پروتئین متصل می‌شود، نتایج آزمایش توتال‌کلسیم می‌تواند تحت تأثیر مقادیر بالا یا پایین پروتئین قرار گیرد. در چنین مواردی، بهتر است کلسیم آزاد به طور مستقیم با استفاده از آزمایش کلسیم یونیزه اندازه‌گیری شود.

کلسیم نرمال
مقادیر نرمال توتال‌کلسیم یا کلسیم یونیزه‌ همراه با نتایج نرمال سایر آزمایش‌ها به طور کلی به این معنی است که متابولیسم کلسیم فرد، طبیعی است و سطح کلسیم در خون به خوبی تنظیم می‌شود.

توتال‌کلسیم بالا (هیپرکلسمی)

دو علت شایع‌تر افزایش کلسیم خون عبارتند از:

• هیپرپاراتیرویدیسم یا افزایش عملکرد غده‌ی پاراتیروئید: این بیماری معمولا توسط تومور خوش‌خیم غده‌ی پاراتیروئید ایجاد می‌شود. این نوع هیپرکلسمی معمولا خفیف است و می‌تواند قبل از اینکه متوجه آن شد، برای سال‌های متمادی وجود داشته باشد.
• سرطان: سرطان زمانی که به استخوان‌ها گسترش یابد و موجب آزادشدن کلسیم از استخوان به خون شود و یا هنگامی که، یک هورمون‌ مانند PTH را تولید کند می‌تواند موجب افزایش کلسیم یا هیپرکلسمی گردد.

سایر علل افزایش کلسیم خون عبارتند از:

• پرکاری تیروئید
• سارکوئیدوز
• توبرکلوز (بیماری سل)
• بی‌حرکتی طولانی مدت
• مصرف بیش از حد ویتامین ‌D
• دیورتیک‌های تیازیدی
• پیوند کلیه
• HIV/AIDS

توتال‌کلسیم پایین (هیپوکلسمی)

شایع‌ترین علت کلسیم پایین عبارت است از:

• سطوح پایین پروتئین خون، به ویژه سطح پایین آلبومین، که می‌تواند ناشی از بیماری کبد یا سوء‌تغذیه باشد. خود بیماری کبد یا سوء‌تغذیه ممکن است از بیماری الکلیسم یا سایر بیماری‌ها حاصل شوند. همچنین، در افرادی که بیماری‌های جدی دارند نیز سطوح پایین آلبومین، خیلی معمول است. با آلبومین پایین، تنها کلسیم اتصال‌یافته کاهش می‌یابد اما سطح کلسیم یونیزه طبیعی باقی می‌ماند و متابولیسم کلسیم نیز به طور مناسبی تنظیم می‌گردد.

سایر علل کلسیم پایین عبارتند از:

• کم‌کاری غده‌ی پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
• مقاومت ارثی نسبت به هورمون پاراتیروئید
• کمبود شدید کلسیم در رژیم غذایی
• کاهش مقادیر ویتامین‌D
• کمبود منیزیم
• افزایش مقادیر فسفر
• التهاب حاد پانکراس (پانکراتیت)
• نارسایی کلیوی

مقادیر کلسیم ادرار نیز ممکن است در اثر همان شرایط و بیماری‌هایی که کلسیم خون را تحت تأثیر قرار می‌دهند (ذکر شده در بالا) تحت تأثیر قرار گیرد. مقادیر بالای کلسیم در ادرار (هیپرکلسیوری) ممکن است منجر به تشکیل کریستال یا سنگ کلیه‌ شود. حدود 75 درصد از سنگ‌های کلیه حاوی کلسیم هستند.

نوزادان، به خصوص نوزادان زودرس و کم‌وزن، اغلب در طی چند روز اول زندگی با استفاده از آزمایش کلسیم یونیزه، از نظر هیپوکلسمی نوزادان، مانیتور می‌شوند. این حالت ممکن است به دلیل عدم بلوغ غده‌ی پاراتیروئید اتفاق بیفتد که این عدم بلوغ، همیشه دارای علائم مربوطه نمی‌باشد. این وضعیت ممکن است خود‌بخود برطرف گردد و یا اینکه نیاز به درمان مکمل کلسیم به صورت خوراکی یا داخل وریدی داشته باشد.

اندازه‌گیری کلسیم خون و ادرار نمی‌تواند میزان کلسیم در استخوان‌ها را نشان دهد. برای این منظور از یک آزمایش مشابه با اشعه‌ی ایکس، که سنجش تراکم استخوان یا اسکن "Dexa" نامیده می‌شود، استفاده می‌گردد.

مصرف داروهای دیورتیک تیازیدی، شایع‌ترین علت مقادیر بالای کلسیم ناشی از مصرف دارو می‌باشند. مصرف لیتیم یا تاموکسیفن نیز ممکن است سطح کلسیم را افزایش دهند.

خیر. معمولا" برای اهداف غربالگری، اندازه‌گیری توتال‌کلسیم کافی است. از آن‌جایی که تهیه‌ی نمونه‌ی خون جهت آزمایش توتال‌کلسیم نیاز به شرایط خاصی ندارد، انجام آزمایش توتال‌کلسیم نسبت به آزمایش کلسیم یونیزه آسان‌تر است.

آزمایش کلسیم یونیزه نیاز به شرایط ویژه‌ی انتقال نمونه و تحویل سریع نمونه‌ی خون به آزمایشگاه جهت انجام هر چه سریعتر آزمایش دارد که رعایت آن برای مراکز ارسالی نمونه دشوار می‌باشد.

از آن‌جایی که، هر کدام از فرم‌های آزاد و اتصال‌یافته معمولا حدود نیمی از توتال‌کلسیم را تشکیل می‌دهند، در اکثر موارد، توتال‌کلسیم یک جایگزین مناسب برای فرم آزاد کلسیم می‌باشد.

در صورت جراحی و همچنین در افراد شدیدا" بیمار که توتال‌کلسیم نمی‌تواند به طور قابل اعتمادی نشان‌دهنده‌ی سطوح غیر نرمال کلسیم یونیزه باشد، بهتر است که کلسیم یونیزه به صورت مستقیم اندازه‌گیری شود.