آزمایشات ژنتیکی برای درمان هدفمند سرطان،
جهش ها را در
DNA سلولهای سرطان تعیین می کنند. کسب اطلاع در مورد بروز جهش خاص در
سرطان می تواند به تشخیص نوع درمان فرد کمک کند. وجود یا عدم وجود جهش می
تواند این مسئله را پیش بینی نماید که چه کسی از داروهای خاص می تواند نفع
ببرد و چه کسی به این داروها واکنشی نشان نخواهد داد.
سرطان رشد غیرقابل کنترل سلولهای غیرطبیعی است. عوامل مختلفی می توانند
منجر به این رشد غیرقابل کنترل شوند. یکی از این عوامل کارکرد نامناسب
پروتئین های درگیر در کنترل رشد سلولی و بلوغ آنهاست. این پروتئین ها
اغلب در نتیجه ایجاد جهش در DNA
ژن تنظیم گر کد برای آن پروتئین، کارکرد صحیح خود را از دست می دهند.
برخی از جهش ها منجر به تولید پروتئین هایی می شود که نمی توانند رشد سلولی
را متوقف کنند در حالیکه جهش های دیگر پروتئینی با کارکرد تغییریافته تولید
می کنند که رشد سلولی را تحریک می نماید. نتیجه کلی رشد کنترل نشده و تقسیم
سلولهای غیرطبیعی یا سرطانی است.
محققین علم پزشکی برای مدت طولانی این تغییرات در ژنها را به منظور درک
بهتر سرطان و توسعه داروها مورد تحقیق و بررسی قرار داده اند. هدف آنها
تولید داروهایی بوده که موجب ایجاد اخلال در مرحله خاصی از رشد سرطان با
کمترین میزان آسیب به سلولهای عادی باشد. این داروها را داروهای هدفمند یا
درمان هدفمند می نامند. آنچه که محققین بدان اشاره کرده اند اینست که انواع
خاص سرطان مرتبط با جهش های ژنتیکی خاصی می باشد. تمامی انواع سرطان ها این
جهش های ژنی را ندارند اما سرطانهایی که این جهش ها در آنها رخ می دهد اغلب
پاسخ قابل پیش بینی به درمانهای دارویی خاص خواهند داشت.
این یافته ها منجر به دو دسته از پیشرفتها شده است:
-داروهای سرطانی که مانع از عمل پروتئین های خاص مرتبط با سرطانها می باشد
(دو مثال
بازدارنده های کیناز تیروزین و آنتی بادی های گیرنده عامل رشد اپیدرمی
(EGFR) از این دسته می باشند.)
-آژمایشات ژنتیکی برای تعیین وجود جهش ها در بافت سرطانی که مشخص می سازد
که آیا درمان دارویی خاص برای فرد سودمند بوده یا خیر.
محققین علم پزشکی در پی بررسی های ژنتیک سرطان و در جست و جوی فرصتهایی
برای توسعه درمانهای جدید هستند. علاوه برآن برخی سرطانها در نهایت منجر به
توقف پاسخ به درمان شده و در برابر آن مقاومت خواهند کرد. تحقیقات ژنتیکی
می تواند اطلاعاتی را در مورد چگونگی ایجاد مقاومت در برابر این درمانها را
ارائه نماید.
Genetic Tests for Targeted Cancer Therapy
-
دلیل اهمیت این آزمایش چیست؟
درمان استاندارد برای سرطان اغلب شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی یا ترکیب برخی از این موارد است. درمان با داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی دارای هدف کاهش سرعت رشد سرطان، ممانعت از توسعه آن و از بین بردن سلولهای سرطانی در هر بخشی از بدن است.
شیمی درمانی از طریق حمله به سلولهای فعال که در حال رشد و تقسیم هستند، عمل می کند. پرتو درمانی، سلول های سرطانی را با تخریب ژن آنها و ممانعت از رشد و تقسیم آنها از بین می برد. هر دو نوع درمان می تواند بر تمامی سلول های در حال رشد و تقسیم و نیز سلول های نرمال تاثیرگذار باشد. این اغلب منجر به عوارض جانبی شده و این درمانها مستلزم دقت بیشتر در از بین بدن کلیه سلولهای سرطانی و کاهش آسیب به بافت های سالم می باشد.
درمان هدفمند یک نوع جدیدتر از درمان سرطان است که موجب شده پزشکان و بیماران آنها فرصتی برای استفاده از دارویی را داشته باشند که اثر خوبی بر بافت سرطانزا دارد و بسیاری از عوارض جانبی مرتبط با درمان استاندارد را به حداقل می رساند. این درمان مبتنی بر این حقیقت است که وضعیت ژنتیکی سلولهای سرطانی متفاوت از سلولهای نرمال در اطراف آنها است. درمان هدفمند دارای هدف مختل کردن مراحل یا فرآیندهای خاصی است که مربوط به رشد و تکثیر سلولهای سرطانی می باشد. آزمایش سلولهای سرطانی نمونه برداری شده از بیماران قبل از آغاز درمان دارویی برای تعیین احتمال پاسخ سرطان به داروهای خاص یکی از حوزه های کلیدی و پراهمیت در آزمایش است.
داروهای هدفمند سرطانی پرهزینه هستند و عموما فقط در بیمارانی که دارای شرایط ژنتیکی خاصی باشد موثر خواهد بود. آزمایش ژنتیکی قبل از آغاز درمان برای بررسی شرایط بیمار و احتمال موفقیت در درمان دارای اهمیت می باشد.
مثالهایی از داروهای سرطانی هدفمند که آزمایش برای آنها قابل انجام است، شامل دو مورد زیر است:
-داروهایی که به گیرنده های سطح سلول متصل شده و مانع از ارسال پیام های رشد و تکثیر به سلول می شود
-داروهایی که مولکولهای کوچکی هستند که بر روی غشای سلولی قرار می گیرند و از ارسال علائم برای رشد و تکثیر در محل گیرنده پیشگیری می کنند -
آزمایش ژنتیک چگونه برای درمان سرطان هدفمند استفاده می شود؟
این آزمایشات ژنتیکی برای کمک به جهت دهی به درمان سرطان های خاص استفاده می شود. آنها در مورد تاثیر داروهای سرطانی هدفمند به پزشک کمک می کنند.
ژن ها اصلی ترین واحد ژنتیکی و اجزای DNA هستند که اغلب تولید پروتئین های خاص را رمزگذاری می کنند. تغییرات در DNA را جهش های ژنتیکی می نامند (همچنین پلی مورفیسم یا تغییرات ژنی نامیده می شوند) و در کل جمعیت رخ می دهند. تغییرات یا جهش ها عمدتا ارثی بوده و بر تمام سلول ها اثرگذار است اما در طول حیات نیز می تواند رخ دهد مانند شرایط قرارگیری در معرض تابش، مواد سمی یا به دلایل مبهم. این تغییرات یا جهش های ژنی در نهایت می تواند منجر به سرطان شود.
در بسیاری از سرطانها، ممکن است جهشی وجود داشته باشد که منجر به افزایش مقدار پروتئین موجود در بافت تومور یا تولید پروتئینی شود که فعالیت را تغییر می دهد. تومورهایی که این جهش ها را دارند ممکن است بصورت فزاینده رشد کنند، گسترش یابند و یا نسبت به شیمی درمانی استاندارد حالت مقاومت به خود بگیرند. با این حال گاها تغییرات در پروتئین باعث می شوند تا تومورها برای درمان هدفمند مشخص شوند. آزمایشات ژنتیکی برای درمان سرطان، تغییرات یا جهش هایی را تعیین می کند که این پروتئین ها را رمزگذاری می کنند و تومورهایی را تشخیص می دهند که ممکن است برای درمان هدفمند مناسب باشد.
در مقابل، آزمایشات ژنتیکی ممکن است تومورهایی را نیز تشخیص دهد که به درمان هدفمند پاسخگو نباشند. جهش های خاص موجب می شوند تا سلولهای سرطانی در برابر دارو مقاومت کنند و درمان هدفمند در این شرایط مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. -
این آزمایشات چه زمانی درخواست داده می شوند؟
آزمایش را می توان بعنوان بخشی از درمان اولیه سرطان های خاص یا برای سرطانهایی که به شیمی درمانی پاسخ نمی دهند، درخواست داد. این کار مستلزم نمونه برداری از بافت تومور بوده و اگر این نمونه از نمونه برداری های قبلی موجود باشد، این آزمایش را می توان بر روی آن نمونه انجام داد.
این آزمایشات اغلب فقط یکبار انجام می شوند. با این حال آزمایش را می توان بیش از یکبار نیز انجام داد و این زمانیست که تومورهای بیمار گسترش یافته و تغییرات یا جهش های رخ داده، آن را نسبت به درمان مقاوم کرده باشد. -
چه مثالهایی در مورد این آزمایشات وجود دارد؟
هر آزمایش ژنتیکی برای یک درمان سرطان هدفمند خاص، جهش هایی را در یک ژن مشخص می کند و نتایج آزمایش مختص آن ژن و درمانهای هدفمند ارزیابی شده خواهد بود.
جدول زیر مثالهایی از برخی سرطانها را ذکر کرده که آزمایش ژنتیکی در مورد هر یک از آنها به تصمیم گیری درباره درمان دارویی هدفمند کمک می کند.نوع سرطان ژن آزمایش شده* تفسیر نتیجه آزمایش سرطان سینه Her2/neu در صورت وجود، احتمال پاسخگویی به trastuzumab سرطان مزمن مغز استخوان(CML) ABL1 در صورت وجود جهش ها، عدم پاسخگویی به imatinib BCR-ABL در صورت وجود می توان بصورت دوره ای پاسخ به داروی هدفمند را نظارت کرد سرطان کولون KRAS زمانیکه جهش وجود داشته باشد، احتمال مقاومت نسبت به بازدارنده کیناز تایروزین BRAF پیش بینی ضعیف در صورت وجود جهش تومور شکمی استرومال- تومورهای نادری از بخش گوارشی KIT براساس جهش موجود، پاسخ بهتر به درمان imatinib، مقادیر افزایش یافته imatinib ضروری بوده و پاسخ بهتر به sunitinib، یا مقاومت محتمل در برابر imatinib PDGFRA در صورت وجود جهش، احتما کمتر در پاسخ به imatinib تومور پوستی BRAF پاسخ بهتر به vemurafenibدر صورت وچود جهش با تومور پوستی نئوپلاسم(MPNs) JAK2 در صورت وجود جهش، می توان بصورت دوره ای برای نظارت بر پاسخگویی به درمان (مثل Ruxolitinib) سنجش می شود سرطان ریه (NSCLC) EGFR بهترین پاسخ به بازدارنده های کیناز تایروزین مثل gefitinib و erlotinib در افراد دارای جهش های خاص EML4-ALK اگر ALK موجود باشد میتواند به بازدارنده های کیناز ALK پاسخ دهد، مثل crizotinib ROS1 اگر ROS1 موجود باشد، بازدارنده های کیناز ALK مثل crizotinib KRAS پیش بینی ضعیفتر وقتیکه جهش های خاصی موجود باشد، مقاومت نسبت به بازدارنده های کیناز تایروزین و پاسخ ضعیف به درمان با پلاتینیوم یا vinorelbine PDL1 احتمال پاسخگویی به درمان سیستم ایمنی بدن سرطانهای با منشا ناشناخته- سرطانهای شناسایی شده در بخش های غیرمعمول بدن و گسترش یافته از بخش های دیگر بدن ژنهای مختلفی باهم مورد ارزیابی قرار می گیرند کمک به تشخیص اندامی که سرطان در آن بوجود آمده، به منظور جهت دهی به درمان *اسامی ژنها برای سهولت در استفاده بصورت کوتاه نوشته شده اند زیرا اسامی کامل بیش از یک واژه است. برای جزئیات بیشتر در این مورد، مراجعه کنید به مرجع اصلی ژنتیک: ژنها.
اغلب، داروهای سرطانی و آزمایشات ژنتیکی مذکور در جدول بالا گسترش یافته است؛ بنابراین، از آزمایشات با عنوان راهنمای تشخیص معین شده اند. طبق گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) اینها بررسی های آزمایشگاهی اند که بطور خاص برای ارائه اطلاعاتی توسعه یافته اند که برای استفاده ایمن و موثر از محصول درمانی ضرورت دارند. در بسیاری از موارد، نتایج این آزمایشات برای پزشکان ضروری است تا بتوانند در مورد درمان بیماران خود تصمیم مقتضی اتخاذ نمایند.
سرطانهای مرتبط با پیشینه خانوادگی و مواردی که در سنین کمتر رخ می دهد می تواند ویژگی هایی متفاوت از سرطانهای افراد بالغ داشته باشد. برای مثال، موارد GIST در کودکان متفاوت از افراد بالغ بوده و عموما دارای جهش های KIT یا PDGFRA نیستند.
فقط جهش های رایج مورد آزمایش قرار می گیرند. نتیجه منفی در یک آزمایش احتمال داشتن جهشی با شیوع کمتر را رد نخواهد کرد. برای رد عدم وجود جهش در نمونه آزمایش شده، نمونه های بیشتری نیاز خواهد بود.
برخی آزمایشات برای جهش های ژنی خاص در انواع معینی از سرطانها بصورت محدود موجود بوده و یا برای اهداف پزشکی به ندرت مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال این آزمایشات ژنتیکی را می توان در تحقیقات استفاده کرد و استفاده از آنها در مراقبت های پزشکی می تواند با پیشرفت تحقیقات، افزایش یابد. برخی از مثالهای شامل موارد زیر است:
-سرطان کولون: PIK3CA و NRAS
تومور پوستی: KIT و NRAS
نئوپلاسم مغز استخوان: PDGFRA
-
آیا هر فرد مبتلا به سرطان باید تحت آزمایش ژنتیکی قرار بگیرد؟
آزمایش صرفا زمانی نیاز است که بیمار مبتلا به نوع خاصی از سرطان باشد که درمانهای هدفمند برای آن نوع سرطان مفید باشند و پزشک شروع به درمان بیمار از طریق یکی از این روش ها نماید.
-
آیا ممکن است نتیجه ای از این درمانها حاصل نشود؟
بله، سرطان بسیاری از افراد با درمانهای هدفمند قابل درمان است اما درصد کمی نتیجه ای نمی گیرند. هر شخص و هر سرطان شرایط متفاوتی دارد.
-
آیا می توانم بدون آزمایش، تحت درمان دارویی هدفمند قرار بگیرم؟
در بسیاری از موارد، این توصیه نشده است. داروها با اهداف خاصی توسعه یافته اند و اگر شما معیارهای تعیین شده را نداشته باشید، درمان به سرطان پاسخ نخواهد داد.
-
آیا آزمایش مولکولی در مطب پزشک یا آزمایشگاه بیمارستان محلی قابل انجام است؟
آزمایش نیاز به تجهیزات تخصصی داشته و در هر آزمایشگاهی قابل انجام نیست. در بسیاری از موارد، نمونه ها به یک آزمایشگاه مرجع ارسال خواهند شد.
