جهت تشخیص اختلال در تعادل الکترولیتی بدن
Electrolytes الکترولیتها
Information on the Anion Gap can be found below under Common Questions.
به عنوان بخشی از چکاپ عمومی و یا هنگام وجود شواهدی دال بر عدم تعادل در یکی از الکترولیتها (معمولا سدیم یا پتاسیم) و یا عدم تعادل اسید-باز
نمونه خون وریدی از بازو
رعایت شرایط خاصی لازم نیست
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
از پنل الکترولیت برای شناسایی عدم تعادل در الکترولیتها، مایعات و یا pH (اسیدوز یا آلکالوز) استفاده میشود. این پنل معمولا به عنوان بخشی از چکاپ عمومی درخواست داده میشود. پزشک ممکن است، پنل الکترولیت را به تنهایی و یا به عنوان جزئی از پنل متابولیک پایه (BMP) و یا پنل متابولیک جامع (CMP) درخواست نماید. این پنلها همچنین، میتوانند شامل سایر آزمایشهایی نظیر BUN، کراتینین و گلوکز باشند.
از اندازهگیری الکترولیتها ممکن است برای کمک به بررسی شرایطی که باعث عدم تعادل الکترولیتی شدهاند، مانند دهیدراسیون، بیماری کلیوی، بیماریهای ریوی و یا بیماریهای قلبی، استفاده شود. همچنین میتوان از انجام دورهای این آزمایشها برای نظارت بر شرایط یا بیماریهایی که موجب عدم تعادل در الکترولیتها شدهاند استفاده کرد.
از آنجایی که عدم تعادل الکترولیتها و اسید-باز، میتواند در انواع مختلفی از بیماریهای حاد و مزمن دیده شود، اغلب برای ارزیابی هر دو گروه از بیماران اورژانسی و بستریشده، از این پنل استفاده میشود.
پنل الکترولیت، معمولا شامل آزمایشهای مربوط به موارد زیر میباشد:
-سدیم- بیشتر سدیم موجود در بدن، در مایع خارجسلولی (خارج از سلولهای بدن)، یعنی جایی که به تنظیم مقدار آب بدن کمک میکند یافت میشود.
-پتاسیم- این الکترولیت در داخل سلولهای بدن یافت میشود. مقادیر اندک، اما حیاتی، از پتاسیم در داخل پلاسما (قسمت مایع خون) وجود دارد. نظارت بر پتاسیم بدن دارای اهمیت زیادی میباشد، زیرا تغییرات کوچک در مقادیر پتاسیم میتواند ریتم قلب و توانایی انقباض آن را تحت تأثیر قرار دهد.
-کلر- این الکترولیت بین داخل و خارج سلولها جابجا میشود تا به حفظ حالت خنثی از نظر بار الکتریکی کمک کند و سطح آن معمولا منعکس کننده سطح سدیم میباشد.
-بیکربنات- کار اصلی بیکربنات (یا توتال CO2 به عنوان برآوردی از بیکربنات) که توسط کلیهها دفع و سپس بازجذب میشود، در درجه اول کمک به حفظ مقادیر پایدار pH (تعادل اسید-باز) و در درجه دوم، کمک به حفظ تعادل الکتریکی میباشد.
نتایج پنل الکترولیتی ممکن است شامل محاسبه شکاف آنیونی نیز باشند (به سوالات رایج، شماره #1 مراجعه کنید).
اگر فردی دارای اختلال تنها در یک الکترولیت، مانند سدیم یا پتاسیم باشد، پزشک ممکن است تکرار آن آزمایش را درخواست نماید و تا برطرف شدن عدم تعادل، آن را پیگیری نماید. در صورت وجود اختلال اسید-باز، پزشک ممکن است به منظور بررسی شدت اختلال و برای نظارت بر پاسخدهی آن به درمان، آزمایش گازهای خونی را نیز درخواست نماید. در آزمایش گازهای خونی، میزان pH، اکسیژن و دیاکسید کربن، در نمونه خون شریانی اندازهگیری میشود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
پنل الکترولیت ممکن است به عنوان بخشی از چکاپ عمومی و یا در صورت وجود برخی از علائم ونشانهها، جهت کمک به تشخیص بیماری خاصی، درخواست داده شود. این علائم و نشانهها عبارتند از:
-تجمع مایع (ادم)
-تهوع یا استفراغ
-خستگی
-سرگیجه
-نامنظم بودن ضربان قلب (آریتمی قلبی)
این آزمایش، اغلب به عنوان بخشی از ارزیابی فرد مبتلا به بیماری حاد یا مزمن و یا در فواصل زمانی منظم به منظور نظارت بر بیماری یا مصرف دارویی که میتواند اختلالات الکترولیتی ایجاد کند درخواست داده میشود. آزمایشهای الکترولیتی، معمولا به منظور نظارت بر درمان بیماریهای خاصی نظیر فشارخون بالا (هیپرتانسیون)، نارسایی قلبی، بیماریهای ریوی، بیماریهای کبدی و بیماریهای کلیوی به صورت دورهای درخواست میشوند
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
افزایش یا کاهش الکترولیتها میتواند به علت شرایط و بیماریهای مختلفی ایجاد شود. به طور کلی، مقادیر الکترولیتها تحت تأثیر میزان این مواد در رژیم غذایی، میزان جذب توسط بدن، میزان آب بدن و مقدار دفع این مواد توسط کلیهها قرار میگیرند. مقادیر این الکترولیتها، همچنین تحت تأثیر برخی از هورمونها مانند آلدوسترون و پپتید دفعکننده سدیم (natriuretic peptide) نیز قرار میگیرند. آلدوسترون، هورمونی است که باعث حفظ سدیم و دفع پتاسیم میشود و پپتید ناتریورتیک نیز منجر به افزایش حذف سدیم توسط کلیهها میشود.
در افرادی که کلیهها عملکرد مناسبی ندارند، به طور مثال، ممکن است منجر به حفظ آب اضافی در بدن شود و در نتیجه سدیم و کلر رقیق میشوند و غلظت آنها کاهش مییابد. از طرفی دیگر، در افرادی که مقادیر زیادی آب از دست میدهند، میتواند منجر به افزایش غلظت الکترولیتهای پتاسیم، سدیم و کلر شود. برخی از بیماریها مانند بیماری قلبی و دیابت نیز ممکن است بر تعادل مایعات و الکترولیتهای بدن تاثیر بگذارند و باعث ایجاد سطوح غیرطبیعی الکترولیتها شوند.
شناسایی نوع الکترولیتی که از تعادل خارج شده است میتواند به پزشک در جهت تشخیص علت اصلی و تصمیم در مورد نوع درمان مناسب کمک نماید. اگر این عدم تعادل درمان نشود، میتواند منجر به عوارض و مشکلات مختلفی از جمله سرگیجه، گرفتگی عضلانی، ضربان قلب نامنظم و احتمالا مرگ شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی تفسیر نتایج، مطالب مربوط به هر یک از آزمایشهای موجود در پنل الکترولیت را به صورت اختصاصی مشاهده نمایید:
سدیم (محدوده مرجع را مشاهده نمایید)
پتاسیم (محدوده مرجع را مشاهده نمایید)
کلر (محدوده مرجع را مشاهده نمایید)
بیکربنات (محدوده مرجع را مشاهده نمایید)
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
برخی از داروها مانند استروئیدهای آنابولیک، کورتیکواستروئیدها، ملینها، داروهای ضدسرفه و داروهای ضدبارداری خوراکی، ممکن است باعث افزایش سطح سدیم شوند و برخی از داروهای دیگر نیز مانند دیورتیکها، کاربامازپین و داروهای ضدافسردگی تریسیکلیک ممکن است سطح سدیم را کاهش دهند.
داروهایی که روی سطح سدیم تأثیر میگذارند، باعث تغییر در سطح کلر نیز میشوند. همچنین، مصرف بیش از مقدار توصیهشده از آنتیاسیدها میتواند باعث کاهش سطح کلر شود.
برخی از داروها مانند فلودروکورتیزون، باربیتوراتها، هیدروکورتیزون، دیورتیکهای قوس هنله و استروئیدها ممکن است موجب افزایش سطح بیکربنات (توتال CO2) شوند و از طرفی دیگر داروهایی مانند متیسیلین، نیتروفورانتوئین، تتراسایکلین، دیورتیکهای تیازیدی و تریامترن ممکن است مقادیر بیکربنات (توتال CO2) را کاهش دهند.
برخی از دیورتیکهایی که برای درمان اختلالاتی مانند فشارخون بالا یا بیماری کلیوی مصرف میشوند ممکن است سطح پتاسیم را تا مقادیر خطرناکی کاهش دهند. پزشک، برای جلوگیری از این مشکل، ممکن است دیورتیکهای حفظ کننده پتاسیم را تجویز نماید.
یکی از علتهای افزایش غیرفیزیولوژیک سطوح پتاسیم، نشت پتاسیم از داخل سلولها به خارج سلولها، به دلیل انتقال نامناسب نمونه یا تاخیر در انتقال نمونه به آزمایشگاه میباشد. اگر مقادیر قابل توجهی از پتاسیم درون سلول به بیرون نشت کند میتواند باعث افزایش کاذب در نتیجه آزمایش شود. اگر پزشک معتقد باشد که نتیجه آزمایش پتاسیم، با شرایط بیمار همخوانی ندارد ممکن است تکرار آزمایش را درخواست نماید.
-
آنیون-گپ چیست؟
آنیون-گپ (AG یا AGAP)، مقداری است که با استفاده از نتایج آزمایشهای پنل الکترولیت محاسبه میگردد و برای تمایز اسیدوز متابولیک همراه با آنیون-گپ طبیعی از اسیدوز متابولیک همراه با آنیون-گپ غیرطبیعی استفاده میشود. اسیدوز به معنی افزایش اسید در بدن میباشد که میتواند در بسیاری از عملکردهای سلولی اختلال ایجاد کند، بنابراین در صورت وجود اسیدوز، بایستی هرچه سریعتر شناسایی گردد. از آنیون-گپ، اغلب، برای کمک به تشخیص و نظارت بر بیماری حاد در افراد مراجعهکننده به بخشهای اورژانس استفاده میشود. در صورت تشخیص اسیدوز متابولیک همراه با آنیون-گپ غیرطبیعی، ممکن است از AG جهت نظارت بر اثربخشی درمان و بیماری زمینهای استفاده شود.
آنیون-گپ، اختصاصا"، اختلاف بین ذرات باردار (یونها یا الکترولیتها) قابل اندازهگیری از ذرات بارداری که اندازهگیری نمیشوند را ارزیابی میکند. بر اساس اصل تعادل الکتریکی، بایستی تعداد یونهای مثبت (کاتیونها) با تعداد یونهای منفی (آنیونها) برابر باشد. با این حال، به طور روتین، تمام یونها اندازهگیری نمیشوند. AG محاسبهشده، نشاندهنده یونهایی است که اندازهگیری نمیشوند و چون این یونها اصولا آنیون هستند، به آن، آنیون-گپ میگویند. فرمول زیر، معمولترین فرمولی است که استفاده میشود:
Anion Gap (AG) = Sodium - (Chloride + Bicarbonate [total CO2])
با این حال، فرمولهای دیگری نیز برای محاسبه AG وجود دارد که هر کدام محدوده مرجع خود را دارند. بنابراین، هر آزمایشگاهی بایستی با توجه به فرمول مورد استفاده، محدوده مرجع خود را داشته باشد.
آنیون-گپ، یک یافته غیراختصاصی است. در صورت افزایش تعداد آنیونهای غیرقابل اندازهگیری، آنیون-گپ افزایش مییابد و نشاندهنده وضعیت اسیدوز متابولیک همراه با آنیون-گپ غیرطبیعی خواهد بود، اما با محاسبه آنیون-گپ، علت این عدم تعادل مشخص نمیشود. در هر صورت، بایستی برای حفظ تعادل اسید/باز، اسیدوز متابولیک درمان شود، اما، بیماری زمینهای نیز بایستی شناسایی و درمان گردد. این نوع از اسیدوز متابولیک میتواند به علتهای مختلفی مانند دیابت کنترلنشده، گرسنگی، آسیب کلیوی و مصرف مواد سمی مانند ضدیخ، مقادیر بالای آسپرین (سالیسیلاتها) یا متانول ایجاد شود. کاهش آنیون-گپ نیز ممکن است در برخی شرایط دیده شود؛ این حالت بیشتر زمانی دیده میشود که آلبومین (یک پروتئین آنیونی) کاهش و ایمونوگلبولینها (پروتئینهای کاتیونی) افزایش پیدا کنند.
-
از چه نوع درمانی برای عدم تعادل الکترولیت استفاده میشود؟
نوع درمان مورد نیاز، به نوع الکترولیتی (یا الکترولیتهایی) که از تعادل خارج شده و به میزان تغییر مقدار این الکترولیت (یا الکترولیتها) بستگی دارد. هدف درمان، کنترل عدم تعادل ایجاد شده و همچنین شناسایی علت آن و تامین هرآنچه که برای بیمار ضروری است، میباشد.