کمک به تشخیص علت کم خونی؛کمک به تشخیص اختلال مغز استخوان یا وضعیتی که موجب تولید بیش از حد گلبول های قرمز خون (پلی سیتمی)
Erythropoietin
زمانیکه مبتلا به کم خونی باشید و پزشک شما در مورد علت آن که می تواند کاهش تولید گلبول های قرمز باشد، تردید کند؛ زمانیکه شما بیش از حد گلبول قرمز تولید کنید
نمونه خونی سیاهرگ بازو
نیاز نیست
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آزمایش اریتروپویتین (EPO) عمدتا برای کمک به تشخیص علت کم خونی استفاده می شود. این آزمایش می تواند به تشخیص افراد تحت درمان جایگزینی اریتروپویتین کمک کند (مثل افراد دارای بیماری مزمن کلیه). گاها از این آزمایش برای کمک به تشخیص علت تولید بیش از حد گلبولهای قرمز (پلی سیتمی) یا بعنوان بخشی از ارزیابی اختلال مغز استخوان استفاده می شود.
آزمایش EPO اغلب بعد از یافته های غیرعادی در آزمایشات سنجش تعداد سلولهای خونی (CBC) مثل تعداد گلبول قرمز خون پایین و هموگلوبین و هماتوکریت پایین، درخواست می شود. این آزمایشات وجود و شدت کم خونی را تایید کرده و نشانه های احتمالی کم خونی را به پزشک ارائه می نماید. آزمایش اریتروپویتین در مورد تعیین شرایطی که ممکن است EPO پایین منجر به کم خونی و یا وخیم تر شدن آن شود، درخواست داده می شود.
در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، این آزمایش را می توان برای ارزیابی توانایی کلیه ها در تولید اریتروپویتین درخواست داد. اگر سطح اریتروپویتین پایین باشد، درمان جایگزینی اریتروپویتین می تواند به افزایش تعداد گلبول قرمز خون در مغز استخوان کمک کند.
گاها، آزمایش اریتروپویتین را می توان بعد از مشخص شدن نتایج CBC (که نشان از افزایش تعداد گلبولهای قرمز دارند) درخواست داد و دلیل افزایش تولید گلبولهای قرمز خون را که می تواند بدلیل افزایش تولید اریتروپویتین یا علت دیگری باشد (جهش JAK2) تعیین کرد. -
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش اریتروپویتین را زمانی می توان درخواست داد که شخص مبتلا به کم خونی باشد و دلیل آن مرتبط با کمبود آهن، کمبود ویتامین B12، طول عمر کوتاه گلبولهای قرمز خون (همولیزه) یا خونریزی شدید نباشد. این آزمایش را می توان در شرایط کاهش تعداد گلبولهای قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت و نیز تعداد غیرعادی یا کاهش یافته رتیکولوسیت درخواست داد.
اگر شخص مبتلا به بیماری مزمن کلیه باشد و پزشک در مورد نارسایی کلیه و ارتباط آن با کاهش تولید اریتروپویتین تردید داشته باشد، آزمایش اریتروپویتین را می توان درخواست داد.
آزمایش EPO را زمانی درخواست می دهند که سنجش تعداد سلولهای خونی (CBC) مشخص کند که شخص دارای افزایش در تعداد گلبول قرمز و سطح بالایی از هماتوکریت و هموگلوبین داشته باشد.
آزمایش EPO را زمانی می توان درخواست داد که پزشک در مورد اختلال مغز استخوان مثل نئوپلاسم تولید میلین (MPN) یا سندرم میلودیسپلاستی (MDS) تردید داشته باشد. -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
اگر شخص مبتلا به کم خونی بوده و سطح اریتروپویتین پایین یا نرمال باشد، دراین حالت کلیه ها مقادیر کافی هورمون تولید نمیکنند.
اگر شخص مبتلا به کم خونی بوده و سطح اریتروپویتین افزایش یافته باشد، در این حالت کم خونی ممکن است بدلیل کمبود آهن یا ویتامین یا اختلال مغز استخوان باشد.
اگر شخص دارای تعداد بسیار زیادی گلبول های قرمز خون داشته و سطح اریتروپویتین افزایش یافته باشد،در این حالت احتمالا اریتروپویتین اضافی توسط کلیه ها یا دیگر بافتهای بدن تولید شده است. این وضعیت را پلی سیتمی ثانویه می نامند.
اگر تولید گلبول قرمز در سطح بالایی بوده و سطح اریتروپویتین نرمال یا پایین باشد، در این وضعیت احتمالا پلی سیتمی علتی دارد که مستقل از تولید اریتروپویتین است. این وضعیت پلی سیتمی اولیه نامیده می شود.وضعیت موجود سطح EPO مثالهایی از علل محتمل آنمی (سطوح پایین گلبول قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت) پایین یا نرمال بیماری شدید کلیه آنمی بالا اختلال مغز استخوان (مثل سندرم میلودیسپلاستی) پلی سیتمی (سطوح بالای گلبول قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت) بالا تومور کلیه یا بافت تولیدکننده EPO (پلی سیتمی ثانویه) پلی سیتمی نرمال یا پایین پلی سیتمی ورا (پلی سیتمی اولیه) -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
اگر کم خونی بدلیل کمبود ویتامین B12، فولات یا آهن باشد، در این حالت کم خونی می تواند حتی زمانیکه مقادیر کافی از اریتروپویتین تولید شده باشد، استمرار داشته باشد. گلبول های قرمز تولید شده در این نارسایی ها و بیماری ها از نظر اندازه، شکل و یا محتوای هموگلوبین نرمال نخواهند بود.
اگر شخصی شکل غیرعادی از هموگلوبین را تولید کند (که در تالاسمی رخ می دهد) یا دارای اختلال مغز استخوان باشد، در این وضعیت درمان جایگزین اریتروپویتین مشکل کم خونی را رفع نخواهد کرد.
افراد باردار که برای مدت طولانی سیگار می کشند و بیماری ریوی دارند یا در ارتفاعات بالا زندگی می کنند ممکن است سطوح بالایی از اریتروپویتین را داشته باشند.
یک شکل ترکیبی از اریتروپویتین (اریتروپیتین با صفات انسانی یا rh-EPO) برای کمک به افزایش تولید گلبول قرمز در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه و کم خونی های مرتبط با سرکوب و یا نارسایی مغز استخوان (مثل شیمی درمانی برای سرطان) توسعه یافته است. این درمان دارویی که بصورت تزریق وریدی یا زیرجلدی انجام می شود، پرهزینه بوده و تحریک مغز استخوان توسط این دارو فقط به مدت چند ساعت به طول می انجامد. مصرف هورمون ترکیبی بصورت مثبت گزارش شده و نیاز به انتقال خون را کاهش داده و در عین حال کیفیت زندگی افراد بیمار را بهبود بخشیده است.
در مارس 2007، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نکات ایمنی و سلامتی را با توجه به عوامل محرک اریتروپویتین (ESA) منتشر کرد. این توصیه های عمومی شامل مواردی جهت نظارت بر سلامت افراد تحت درمان با ESA بویژه افراد مبتلا به سرطان یا بیماری کلیه بوده است. اطلاعات ایمنی توصیه می نماید که پزشکان بر سطوح گلبول قرمز (سطوح هموگلوبین) نظارت کنند و صرفا مقادیر ESA مورد نیاز را برای تحریک تولید گلبول های قرمز تجویز نمایند. اگر برخی افراد بیش از مقادیر تجویز شده مصرف کنند، در این حالت در معرض خطر لخته های خونی ، حملات قلبی، سکته و مرگ خواهند بود. همچنین افراد مبتلا به سرطان ممکن است افزایش اندازه تومور را تجربه نمایند.
همان ترکیب از اریتروپویتین نیز توسط برخی از ورزشکاران بعنوان دوپینگ مصرف می شود. افرادی که از آن استفاده می کنند با افزایش تعداد گلبول های قرمز خون در تلاش برای افزایش استقامت و ظرفیت اکسیژن خود هستند. این مصرف دارویی می تواند خطرناک باشد و منجر به افزایش فشار خون و افزایش خاصیت چسبندگی خون شوند. استفاده از آن توسط بسیاری از سازمانهای ورزشی (شامل انجمن بین المللی فدراسیون های ورزشکاران) منع شده و اریتروپویتین هم اکنون بعنوان بخشی از برنامه ضد دوپینگ المپیک مورد آزمایش قرار می گیرد. برای اطلاعات بیشتر بخش آزمایش سوءمصرف دارویی را مطالعه کنید. -
آیا تولید اریتروپویتین کافی در کلیه به حالت نرمال بازخواهد گشت؟
بطور مستقیم خیر. اگر ناکافی بودن تولید اریتروپویتین بدلیل بیماری موقت در کلیه باشد، در این حالت با بهبود بیماری، شرایط تولید کافی اریتروپویتین نیز بهبود خواهد یافت. با این حال در بسیاری از موارد، کمبود تولید اریتروپویتین بدلیل بیماری مزمن کلیه بوده و در طی زمان بهبود نخواهد یافت. زمانی که شرایط تولید ناکافی بر سیستم بدن تاثیرگذار باشد، تلاش پزشک در به حداقل رساندن آثار سوء ناشی از کم خونی بوده و ممکن است فرد را با اریتروپویتین ترکیبی درمان کند (یعنی درمان جایگزین اریتروپویتین).
-
چرا اریتروپویتین اندازه گیری شده برای نظارت بر درمان دارویی اریتروپویتین نمی باشد؟
بدلیل اینکه تاثیر آن بر مغز استخوان است(با افزایش گلبول قرمز و تولید رتیکولوسیت و افزایش هموگلوبین مشخص می شود) که در رفع مشکل کم خونی دارای اهمیت می باشد و غلظت اریتروپویتین در خون هیچ اثری بر درمان بیماری ندارد. مقدار مورد نیاز از فردی به فرد دیگر و براساس وضعیت و واکنش ناحیه مغز استخوان آنها متفاوت خواهد بود.