جهت شناسایی و سنجش غلظت های سمی متوتروکسات
Methotrexate
متوتروکسات
Methotrexate
متوتروکسات
اسامی دیگر
MTX
[Often referred to by brand name (see MedlinePlus Drug Information)]
اسم متعارف
Methotrexate
تاریخ آخرین بازبینیدر مورخه
تاریخ آخرین اصلاحدر مورخه
December 30, 2017.
آزمایش در یک نگاه
علت انجام آزمایش؟
زمان انجام آزمایش؟
در فواصل زمانی معین پس از مصرف دوز بالای متوتروکسات برای نظارت بر سطوح خونی و هدایت درمان و هر زمانی که نشانه ها سمیت متوتروکسات را نشان دهند
نمونه مورد نیاز
نمونه خون از ورید بازوی شما به
دست می آید
آمادگی‌های لازم پیش از نمونه‌گیری
لازم نیست، اما زمانبندی نمونه برای آزمایش مهم می باشد؛ هنگام خونگیری، درباره آخرین دوز متوتروکسات که مصرف کرده اید، مسئول خونگیرنده را در جریان بگذارید.
Accordion Title
سوالات رایج
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
پس از مصرف دوز متوتروکسات، درمان با دوز بالای متوتروکسات، در مقاطع زمانی منظم مورد نظارت قرار می گیرد. آزمایش، غلظت های سمی متوتروکسات را در این نفاط زمانی تشخیص می دهد. یک دارو با عنوان لئوکووورین (اسید فولینیک) را مبتوان به عنوان درمان "نجات" برای محافظت فرد در برابر عوارض جانبی متوتروکسات، تجویز کرد. مجموعه آزمایشات متوتروکسات، نیاز برای لئوکووورین را مشخص کرده و زمانبندی میزان استعمال آن را هدایت می کند.
درمان با دوز پائین متوتروکسات، ندرتاً با آزمایش متوتروکسات مورد نظارت قرار می گیرد. این معمولاً با سنجش عملکرد کلیه، کبد و تولید سلول مغز استخوان، نظارت می گردد. آزمایش ممکن است شامل شمارش کامل سلول های خونی (CBC) برای اندازه گیری تعداد سلول های قرمز خون، تعداد سلول های سفید خون و پلاکت ها؛ نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه؛ و یک پنل کبدی (یک یا چند از تست های تشکیل دهنده آن)، برای ارزیابی عملکرد کبد باشد.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده می‌شود؟
یک آزمایش متوتروکسات معمولاً پس از مصرف متوتروکسات با دوز بالا در مقاطع زمانی منظم (بعنوان مثال در صورت لزوم در 24 ساعت، 48 ساعت و 72 ساعت) درخواست داده می شود. آزمایشات برای نظارت بر تعداد سلول های خونی و عملکرد کلیه و کبد نیز در مقاطع زمانی در طول درمان با متوتروکسات، درخواست داده می شوند.
آزمایش متوتروکسات همچنین ممکن است در زمانی که فرد نشانه ها یا علائمی دارد که مسمومیت با متوتروکسات را نشان میدهند، نیز درخواست شود. این تست ندرتاً همراه با درمان متوتروکسات با دوز پائین درخواست داده می شود.
عوارض جانبی شایع همراه با مصرف متوتروکسات (که ممکن است در غلظت های غیرسمی متوتروکسات دیده شوند) شامل موارد زیر هستند:
- تهوع
- نازک شدن موها
- زخم دهانی
- خستگی مفرط
- اسهال
- حساسیت به نور خورشید
- سردرد
- مشکل در خوابیدن
- تعداد پائین سلول های خونی
علائم و نشانه های جدی تر که همراه با مسمومیت متوتروکسات دیده می شوند شامل موارد زیر هستند:
- مدفوع یا ادرار تیره
- کبودی و خونریزی
- هپاتیت القاء شده با دارو
- سرفه
- تب و لرز
- تنگی نفس
- درد سینه
- درد شکمی
- سپتیسمی باکتریایی
- جوش های پوستی شدید
- حمله صرع
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر می‌شود؟
در نظارت بر داروهای درمانی، معمولاً یک "محدوده درمانی" با یک حد پائینی وجود دارد که مرتبط با تأثیر دارو و یک حد بالایی وجود دارد که مرتبط با عوارض جانبی غیر قابل پذیرش و سمیت آن می باشد.
با متوتروکسات با دوز بالا، توجه اصلی بر یک حد بالایی -سمیت، اثر دارو بر کلیه، کبد و تعداد سلول های خونی و بر عوارض جانبی غیرقابل پذیرش می باشد..
نتایج آزمایش برای هدایت درمان و زمانبندی لئوکووورین (اسید فولینیک) که بعنوان یک درمان "نجات" داده می شود، مورد استفاده قرار می گیرند.
متوتروکسات با دوز پائین ندرتاً با یک آزمایش متوتروکسات مورد نظارت قرار میگیرد. غلظت درمانی دارو به بیماری و زمانبندی جمع آوری خون، بستگی دارد.
با وجود آنکه با افزایش سطوح متوتروکسات، خطرات عوارض جانبی و آسیب بافتی افزایش پیدا می کنند، ممکن است فرد با مصرف آن بدون داشتن سطوح بالای خونی، عوارض جانبی آن را تجربه کند.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
انواعی از داروهای نسخه ای و غیر نسخه ای و مکمل ها میتوانند با متوتروکسات تداخل داشته یا با آن برهمکنش کنند، از قبیل: آسپیرین، ایبوپروفن و سایر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، فنیتوئین، رتینول، تئوفیلین، دیگوکسین، سولفادیازین، وارفارین، برخی آنتی بیوتیک های خاص و ویتامین E. شاید لازم باشد که از مصرف این مواد خودداری شده یا دوزهای متوتروکسات یا سایر داروها تنظیم شوند.
استفاده مفرط الکل میتواند خطر آسیب کبدی مرتبط با متوتروکسات را افزایش دهد.
متوتروکسات ممکن است باعث عقیمی شود.
این دارو در هنگام بارداری یا شیردهی نباید مصرف گردد.
اگر هر کدام از این شرایط را دارید یا داشته اید، که ممکن است عدم مصرف دارو را بطلبد یا ملزم احتیاط باشد، با پزشک خود صحبت کنید:
- سوء مصرف الکل
- کم خونی
- لکوپنی
- بیماری کبدی
- ترومبوسیتوپنی
- سیستم ایمنی ضعیف
- آب آوردن شکم (Ascites)
- بیماری کلیوی
- ریزش مایع به درون فضای جنبی
- دیابت
- بیماری کبدی
- چاقی
- زخم های گوارشی
- کولیت زخمی
- سابقه پرتو درمانی یا شیمی درمانی
- عفونت باکتریایی، قارچی یا ویروسی
حساسیت به متوتروکسات و عوارض جانبی آن با سن، افزایش می یابند، ضمن اینکه پاسخ افراد به درمان با متوتروکسات متفاوت می باشد. تصور می شود که قدری از تنوع در تأثیر و سمیت بعلت تنوع ژنتیکی باشد. محققین در حال بررسی این ایده بوده و درنهایت ممکن است منتهی به استفاده بالینی از یک یا چند آزمون ژنتیکی برای کمک به پیش بینی پاسخ فرد به متوتروکسات شود.
-
چرا هنگام مصرف متوتروکسات، پزشک مکمل فولات را پیشنهاد می کند؟برخی از عوارض جانبی مرتبط با مصرف متوتروکسات بعلت کاهش سطوح فولات هستند. پزشکان ممکن است برای کمک به حداقل رساندن نشانه ها، مکمل فولات را توصیه کنند.
-
آیا لازم است که سایر پزشکان خود را درباره اینکه متوتروکسات مصرف میکنم، مطلع کنم؟
بله، این اطلاعات مهمی برای همه پزشکان شما از جمله دندانپزشک می باشد. این بعلت برهمکنش های دارویی و به این دلیل که متوتروکسات، سیستم ایمنی شما را سرکوب می کند، می باشد.
-
متروتروکسات برای چه موارد دیگری بکار می رود؟
با وجود آنکه این دارو معمولاً برای درمان سرطان و آرتریت روماتوئید بکار می رود، گاهی اوقات بعنوان درمانی برای آبستنی های نابجا (tubal) در نظر گرفته شده و ممکن است برای بیماری هایی مانند مالتیپل اسکلروزیس (MS)، بیماری Crohn، آسم و لوپوس اریتماتوز سیستمیک، تجویز شود.
-
چرا لازم است که هنگام مصرف متوتروکسات از مصرف واکسن های زنده خودداری کنم؟واکسن های زنده حاوی میکروارگانیزم های ضعیفی بوده که به منظور تحریک سیستم ایمنی فرد برای ایجاد آنتی بادی هایی جهت حفاظت در برابر یک عفونت خاص، مصرف می شوند. از آنجائیکه متوتروکسات، سیستم ایمنی را ضعیف می کند، این سیستم دارای توانایی کمتری برای پاسخ مناسب می باشد.
