برای تعیین ظرفیت ذخیره کل آهن بدن شما؛ برای کمک به تشخیص کمبود آهن یا مقادیر اضافه آهن
Ferritin فریتین
هنگامی که سطح هموگلوبین و هماتوکریت خون شما در آزمایش (CBC) پایین است؛ هنگامی که پزشک شما در مورد فقر آهن (کمبود آهن) یا آهن بیش از حد (اضافه بار آهن) مردد باشد.
نمونه خون وریدی
ممکن است آزمایش در زمان صبح انجام شود و یا ممکن است توصیه شود که 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید و فقط آب میل نمایید. توصیه های پزشک خود و یا آزمایشگاه را دنبال نمایید.
-
از نتایج آزمایش چگونه استفاده میشود؟
آزمایش فریتین برای ارزیابی ذخایر آهن در بدن فرد مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایش اغلب به همراه سطح آهن و ظرفیت اتصال به آهن (TIBC، بر اساس میزان خون انتقالی) درخواست داده می شود تا کمبود سطح آهن (کمبود آهن) یا آهن بیش از حد در بدن (اضافه بار آهن) و نیز شدت این بیماری ها ارزیابی شود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست میشود؟
آزمایش فریتین خون می تواند همراه با آزمایش های دیگر آهن انجام شود، و این زمانی است که آزمایش (CBC) نشان می دهد که هموگلوبین و هماتوکریت فرد کاهش یافته و گلبول های قرمز آنها کوچکتر از حد نرمال (میکروسیتیک و هیپوكرومی) هستند،که این موارد حاکی از فقر آهن می باشد، حتی اگر علائم بالینی دیگری وجود نداشته باشد. آزمایش آهن و دیگر آزمایشات مربوط زمانی درخواست داده می شود که فرد علائم و نشانه های کمبود آهن مانند موارد زیر را بروز دهد:
-احساس خستگی مزمن
-ضعف
-احساس سرگیجه
-سردرد
-رنگ پریدگی
آزمایش سطح آهن نیز زمانی درخواست داده می شود که در مورد مقادیر بیش از اندازه آهن در بدن تردید وجود داشته باشد. علائم و نشانه های مقادیر زیاد آهن از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده و در طی زمان وخیم تر می شود. این شرایط به دلیل تجمع آهن در خون و بافتها هستند. علائم مرتبط شامل موارد زیر است:
-درد مفاصل
-ضعف و خستگی
-از دست دادن وزن
-کمبود انرژی
-درد شکم
-کاهش میل جنسی
-آسیب به ارگانهایی مانند قلب و یا کبد
برای تایید مقادیر بیش از حد آهن، ممکن است آزمایشات دیگر آهن (آهن، TIBC) و یک آزمایش ژنتیکی برای هموكروماتوز ارثی نیز درخواست شود.
-
تفسیر نتایج آزمایش چگونه است؟
سطح آهن اغلب در رابطه با سایر آزمایشات آهن مورد بررسی قرار می گیرد. خلاصه ای از تغییرات مشاهده شده در آزمایش های آهن در بیماری های مختلف در جدول زیر بیان شده است.
بیماری آهن TIBC/Transferrin UIBC Ferritin فقر آهن پایین بالا بالا نرمال پایین هموکروماتوز/هموسیدروسیس بالا پایین پایین بالا بالا بیماری های مزمن پایین پایین/نرمال پایین/نرمال پایین/نرمال بالا/نرمال Hemolytic Anemiaآنمی همولیتیک بالا نرمال/پایین پایین/نرمال بالا بالا Sideroblastic Anemia نرمال/بالا نرمال/پایین پایین/نرمال بالا بالا مسمومیت با آهن بالا نرمال پایین بالا نرمال کمبود آهن
مرحله اولیه کمبود آهن، کاهش مستمر ذخایر آهن است. این بدان معنی است که آهن کافی برای ساختن سلول های قرمز وجود دارد اما ذخایرآهن بدون اینکه مقادیر دیگری جایگزین شوند، مورد استفاده قرار گرفته اند. سطح آهن سرم ممکن است در این مرحله طبیعی باشد اما سطح فریتین پایین خواهد بود.با تداوم وضعیت کمبود آهن، تمام آهن ذخیره شده مورد استفاده قرار می گیرد و بدن تلاش می کند با تولید ترانسفرین بیشتر برای افزایش انتقال آهن، این وضعیت را بهبود بخشد. سطح آهن سرم همچنان کاهش می یابد و پروتئین های حامل آهن مانند TIBC و UIBC افزایش می یابد. با پیشرفت این مرحله، گلبولهای قرمز کوچکتری تولید می شود و در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن می شود. اشباع ترانسفرین با کمبود آهن کاهش می یابد.
ذخیره اضافی آهن
اگر سطح آهن و درصد اشباع ترانسفرین بالا باشد، TIBC، UIBC و فریتین طبیعی بوده و فرد دارای سابقه بالینی مرتبط با مقادیر زیاد مصرف آهن باشد، در این حالت این احتمال وجود دارد که فرد دارای مسمومیت با آهن شده است. مسمومیت آهن زمانی اتفاق می افتد که مقادیر زیادی آهن بطور یکباره یا در یک دوره کوتاه مدت مصرف شود. مسمومیت با آهن در کودکان تقریبا همیشه حاد است وعمدتا در کودکانی رخ می دهد که مکمل آهن والدین را مصرف میکنند. در برخی موارد، مسمومیت حاد آهن می تواند کشنده باشد. در بیماران با شرایط مزمن مقادیر آهن، سطح فریتین افزایش می یابد.
فرد مبتلا به جهش در ژن HFE باشد، هموكروماتوز ارثی در وی تشخیص داده می شود. با این حال، در حالی که بسیاری از مردم که به هموکروماتوز مبتلا هستند هیچ نشانه ای از بیماری را در طی مدت حیات بروز نمی دهند، اما برخی دیگر علائمی مانند درد مفاصل، درد شکم، و ضعف در دهه30 یا 40 زندگی خود تجربه خواهند کرد. مردان بیشتر از زنان متاثر می شوند؛ زیرا زنان در طول سال های باروری از طریق قاعدگی خون از دست میدهند.
ذخیره بالای آهن نیز ممکن است در افرادی که دارای هموسیدورسیس بوده و نیز کسانی که بطور مکرر خون انتقال میدهند،رخ دهد. این ممکن است با کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی ماژور یا سایر انواع کم خونی وابسته به انتقال خون اتفاق بیفتد. آهن از هر واحد خون انتقال یافته در بدن ذخیره می شود و در نهایت منجر به ذخیره آنها در بافت ها می شود. بعضی افراد مبتلا به اعتیاد الکل و بیماری مزمن کبدی نیز افزایش ذخیره آهن را خواهند داشت. -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
به طور معمول، بیشتر مقادیر فریتین درون سلول ها بوده و مقدار کمی در خون یافت می شود. بیماران با مقادیر اضافه آهن دارای سطح بالای فریتین هستند. با این حال، سطح فریتین می تواند تحت شرایط خاصی (مثلا بیماری حاد) افزایش یابد حتی اگر مقدار کل آهن در بدن در سطح طبیعی باشد.
-
چرا سطح آهن من طبیعی است، اما سطح فریتین من کم است؟
کم خونی فقر آهن یک روند تدریجی است. اگر بدن شما به اندازه کافی آهن مصرف نکند، بدن شما ابتدا از آهن موجود در بافت (یعنی فریتین) استفاده می کند و سطح خون فریتین شروع به کاهش می کند. با تداوم این روند، آهن ذخیره شده در تولید گلبول های قرمز استفاده می شود و کاملا سطح آن افت خواهد کرد. در مراحل اولیه کمبود آهن، سطح آهن خون در هنگام ذخیره آهن ممکن است طبیعی باشد و بنابراین سطح فریتین کاهش خواهد یافت..
-
خوردن غذاهایی با آهن زیاد و یا مصرف مکمل های آهن سطح آهن من را افزایش می دهد، اما آیا سطح فریتین نیز افزایش می یابد؟
بله مصرف آهن بیشتر باعث افزایش سطح آهن در بدن شما می شود. اگر سطح آهن در بدن شما افزایش می یابد و بیشتر ازنیاز بدن شما باشد، بدن شما شروع به ذخیره اضافی آهن به صورت فریتین می کند.
-
چه شرایط دیگری می تواند سطح فریتین را تغییر دهد؟
افزایش سطح ممکن است در سوء مصرف الکل، هپاتیت حاد و عفونت ها دیده شود.
-
چه کسی باید مکمل های آهن را مصرف کند؟
افرادی که به طور مکمل آهن نیاز دارند، زنان باردار و افرادی هستند که دارای کمبود آهن می باشند. زنان جوان که به علت مصرف غذاهای نامناسب و در طول چرخه قاعدگی با کاهش مزمن و یا بیش از حد خون دچار آنمی می شوند، ممکن است نیاز به مکمل های آهن داشته باشد. افراد نباید قبل از مشورت با پزشک، آهن مصرف نمایند زیرا ممکن است منجر به افزایش مزمن مقادیر آهن شود. مصرف بیش از حد قرص آهن می تواند بویژه برای کودکان مضر باشد.
-
آیا راهی برای درمان مقادیر بیش از حد آهن وجود دارد؟
اگر به علت شرایط موقت یا مصرف مکمل های آهن باشد، ممکن است با توقف مصرف مکمل رفع شود. اگر به علت هموکروماتوز یا بیماری مزمن باشد، در این حالت درمان نخواهد شد و نیاز به مشورت با پزشک وجود دارد. در موارد شدید، حذف دوره ای مقادیر تجویز شده خون که فلبتومی درمانی نامیده می شود، ضرورت خواهد داشت.