برای تشخیص نقایص خاصی از تولد، بیماری های ژنتیکی و ناهنجاری های کروموزومی در یک جنین، به ویژه اگر آزمون های غربالگری قبل از زایمان غیرطبیعی باشد؛ اگر یک سابقه خانوادگی یا خطر بالقوه بیماری ارثی وجود داشته باشد، گاهی اوقات برای تشخیص عفونت جنین و گاهی اوقات برای کمک به تشخیص و کنترل بیماری همولیتیک در یک جنین؛ به ندرت، برای ارزیابی بلوغ ریه جنین زمانی که افزایش خطر زایمان زودرس وجود دارد
Amniotic Fluid Analysis آنالیز مایع
آمنیوتیک
تست معمولا بین 15 تا 20 هفته حاملگی برای آزمایش بیماری های ژنتیکی، ناهنجاری های کروموزومی و نقص لوله های عصبی باز ارائه می شود و بعد از آنکه زنان باردار در یک آزمایش غربالگری پیش از تولد اولیه دارای ناهنجاری بودند، این تست توصیه می شود؛ زمانی که مشکوک است که یک جنین دارای عفونت یا بیماری دیگری است یا زمانی که یک جنین دارای بیماری همولیتیک است؛ به ندرت ممکن است بعد از 32 هفتگی برای ارزیابی بلوغ ریه جنین انجام شود
یک نمونه (تقریباً 1 اونس (30 میلی لیتر) مایع آمنیوتیک با استفاده از یک روش آمنیوسنتز به دست می آید که شامل قرار دادن یک سوزن نازک از طریق شکم و رحم در داخل کیسه آمنیوتیک است (به نکات زیر مراجعه کنید).
بسته به مرحله حاملگی، ممکن است در زمان انجام آمنیوسنتز لازم باشد که مثانه پر یا خالی باشد. اطمینان حاصل کنید که هر دستورالعمل ارائه شده را دنبال کنید.
-
از نتایج آزمایش چگونه استفاده میشود؟
آنالیز مایع آمنیوتیک ممکن است برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار گیرد و آزمایش خاص انجام شده بستگی به علت آزمایش دارد. لیست زیر شامل برخی از روش های رایج تر است که در آنها می توان از این آزمون برای تشخیص قبل از تولد استفاده کرد:
برای تشخیص ناهنجاری های کروموزومی یا اختلالات ژنتیکی
کالج متخصصین زنان و زایمان آمریکا (ACOG) توصیه می کند که باید به تمام زنان باردار گزینه انجام آمنیوسنتز برای تشخیص ناهنجاری های کروموزومی داده شود. یک پزشک می تواند به یک زن باردار کمک کند که جوانب مثبت و منفی را در نظربگیرد.
- تجزیه و تحلیل کروموزومی - که یا به عنوان یک آزمایش سیتوژنتیک که به آن
کاریوتایپینگ نیز گفته می شود یا به صورت آزمون ریزآرایه کروموزومی، انجام می شود
. هر دو روش، ناهنجاری های کروموزومی مرتبط با انواعی از اختلالات کروموزومی را
شناسایی می کنند. این تست، 22 جفت کروموزوم و کروموزوم های جنسی (X، Y) را در سلول های نمونه
ای از
مایع آمنیوتیک ارزیابی کرده و می تواند برای تشخیص انواعی از اختلالات مورد
استفاده قرار گیرد، از جمله:
- سندرم داون (Trisomy 21)، که ناشی از کروموزوم اضافی 21 در تمام یا بیشتر سلول های بدن است
- سندرم ادواردز (Trisomy 18)، ناشی از کروموزوم اضافی 18
- سندرم پاتائو (Trisomy 13)، ناشی از یک کروموزوم اضافی 13
- سندرم Klinefelter، شایع ترین اختلال کروموزوم جنسی در مردان؛ ایجاد شده توسط یک کروموزوم اضافی X
- سندرم ترنر، ناشی از فقدان یک کروموزوم X در زنان است
- با توجه به ماهیت این نوع آزمایش، تجزیه و تحلیل کروموزوم همچنین می تواند
قطعا جنس جنین را تعیین کند
تست ژنتیکی، که همچنین به عنوان آزمایش مولکولی نامیده می شود، DNA جنین را برای بررسی جهش های ژن خاصی که با اختلالات ژنتیکی خاص مرتبط است، ارزیابی می کند. تست های مولکولی ممکن است به دلیل سابقه خانوادگی یک اختلال ارثی یا به علت اختلالات سونوگرافی خاص جنینی که علت ژنتیکی دارند پیشنهاد شود.
:برای تشخیص نقص لوله های عصبی باز (NTDs)، مانند اسپینا بیفیدا یا آنانسفالی، یا نقص دیواره های باز شکمی. مثلا:
- در نقص لوله های عصبی باز، AFP (آلفا فیتو پروتئین) در مایع آمنیوتیک افزایش می یابد.
- استیل کولین استراز با نقایص لوله های عصبی و سایر اختلالات آناتومیک افزایش می یابد.
برای تشخیص RH و ناسازگاری های سایر گروه های خونی
هنگامی که مادر قبلاً و هنگام بارداری های پیشین یا در طی انتقال خون در معرض سلول های قرمز خون خارجی (RBCs) قرار گرفته باشد، ممکن است آنتی بادی هایی را علیه پروتئین های موجود بر لایه خارجی سلول های قرمز خارجی (آنتی ژن)، ایجاد کند. اگر آنتی ژن بر سطح گلبول های قرمز جنین (که از پدر به ارث برده) وجود داشته باشد، سپس آنتی بادی های RBC مادر می تواند از جفت عبور کند و به سلول های قرمز خون جنین اتصال پیدا کرده و باعث کم خونی همولیتیک شود. جنین تحت تأثیر می تواند بیماری همولیتیک نوزاد را ایجاد کند. یکی از شایع ترین ناسازگاری های مواجه شده، بعلت تفاوت های گروه ABO با Rh است، اما بسیاری از انواع دیگر گروه های خونی نیز ممکن است باعث این مشکل شوند.
به طور معمول، اگر یک جنین آزمایش شده و مشخص شود که ناسازگاری Rh یا گروه خونی با مادر دارد، بصورت غیرتهاجمی با استفاده از اسکن تصویربرداری مورد نظارت قرار میگیرد. با این حال، اگر جنین علائمی را نشان دهد که نیاز به انتقال خون است، آزمایش برای بیلی روبین (همچنین به عنوان دلتا OD450) ممکن است برای کمک به ارزیابی شدت کم خونی همولیتیک، انجام شود. این آزمون تهاجمی است و به طور مرتب انجام نمی شود. بیلیروبین یک رنگدانه زرد نارنجی است که یک محصول دفعی است که عمدتا توسط تجزیه طبیعی هم ایجاد می شود. هم جزئی از هموگلوبین است که در گلبول های قرمز (RBCs) یافت می شود.برای بررسی و شناسایی عفونت های جنینی
چندین آزمون وجود دارد که می تواند بر روی مایع آمنیوتیک برای تشخیص عفونت هایی که از دوران بارداری از مادر به نوزاد منتقل می شوند (عفونت های مادرزادی)، انجام گیرند. برخی از این عفونت ممکن است عواقب جدی برای جنین در حال رشد داشته باشند. چند مثال شامل آزمون هایی برای موارد زیر هستند:- TORCH: toxoplasmosis, rubella, cytomegalovirus (CMV), herpes simplex virus (HSV) تورچ
- Parvovirus B19
- کشت برای عفونت های باکتریایی
برای ارزیابی تکامل ریوی جنین
دستورالعمل های اخیر ACOG دیگر استفاده روتین از بلوغ ریه جنین را در تصمیم گیری های بالینی، توصیه نمی کند. با این حال، آزمایش برای ارزیابی بلوغ ریه جنین ممکن است در مواقع انتخابی انجام شود، مثلا اگر یک زن از تاریخ زایمان اطلاع دقیق نداشته باشد و در معرض خطر بالایی برای زایمان زودرس باشد یا یک نیاز ناگهانی پزشکی برای زایمان زودرس وجود داشته باشد. مواد مختلفی در مایع آمنیوتیک (شمارش اجسام لاملار، فسفاتیدیل گلیسرول (PG)، نسبت لسیتین\اسفنگومیلین (L/S) اندازه گیری می شوند). هدف از آزمایش، تعیین خطر یک وضعیت تهدید کننده زندگی به نام سندرم زجر تنفسی نوزادان (RDS) می باشد.
- تجزیه و تحلیل کروموزومی - که یا به عنوان یک آزمایش سیتوژنتیک که به آن
کاریوتایپینگ نیز گفته می شود یا به صورت آزمون ریزآرایه کروموزومی، انجام می شود
. هر دو روش، ناهنجاری های کروموزومی مرتبط با انواعی از اختلالات کروموزومی را
شناسایی می کنند. این تست، 22 جفت کروموزوم و کروموزوم های جنسی (X، Y) را در سلول های نمونه
ای از
مایع آمنیوتیک ارزیابی کرده و می تواند برای تشخیص انواعی از اختلالات مورد
استفاده قرار گیرد، از جمله:
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست میشود؟
آنالیز ژنتیکی مایع آمنیوتیی ممکن است به عنوان بخشی از تست غربالگری پیش از تولد سه ماهه دوم انجام شود و عمدتا بین هفته 15 تا 20حاملگی انجام می شود. به طور خاص، تست توصیه می شود زمانی که:
- یک زن دارای ناهنجاری درغربالگری سه ماهه اول سندرم داون، غربالگری غیر تهاجمی قبل از زایمان (NIPS) با استفاده از DNA آزاد جنینی یا غربالگری سرم مادر در سه ماهه دوم باشد
- یک زن پیش از این دارای کودک یا بارداری همراه با یک ناهنجاری کروموزومی یا اختلال ژنتیکی بوده است
- یکی از والدین دارای یک اختلال ارثی باشد یا هر دو والد دارای یک ژن شناخته شده برای یک اختلال ارثی باشند
- یک ناهنجاری در سونوگرافی جنین شناسایی شده است
ممکن است تست برای نظارت بر سطوح بیلیروبین در صورت ناسازگاری Rh یا گروه خونی بین جنین و مادر درخواست شود و نظارت بر جنین نشاندهنده نیاز به انتقال خون باشد.
تجزیه و تحلیل مایع آمنیوتیک ممکن است در اواخر بارداری برای تشخیص عفونت جنین انجام شود.
تست مایع آمنیوتیک برای بررسی بلوغ ریه جنین ممکن است زمانی درخواست شود که که زن از تاریخ زایمان مطمئن نیست و در معرض خطر بالایی برای زایمان زودرس است یا نیاز ناگهانی پزشکی برای زایمان زودرس وجود دارد. -
تفسیر نتایج آزمایش چگونه است؟
آزمایشات ژنتیکی، تجزیه و تحلیل کروموزوم و آزمایش برای نقص لوله عصبی
از آنجا که این نتایج می تواند پیچیده باشد، زنان باید نتایج آزمایش خود را نه تنها با پزشک متخصص زنان، بلکه با افرادی که در زمینه ژنتیک تخصص دارند، مانند یک مشاور ژنتیک یا متخصص پزشکی مادر-جنین، در میان بگذارند.
اگر اختلال کروموزومی یا یک اختلال ژنتیکی با آزمایش تشخیصی شناسایی شود، پس بچه احتمالاً مبتلا به بیماری مرتبط با آن است. با این حال، بسیاری از اختلالات کروموزومی شدت های مختلفی دارند، و یک تشخیص صرف به پیش بینی شدت بیماری یا پیش آگاهی کمک نمی کند. همچنین لازم به ذکر است که هرگونه اختلال ژنتیکی یا اختلالات کروموزومی با این آزمایش مشخص نخواهد شد.
اگر افزایش آلفا- فیتوپروتئین نشان دهنده اختلال مانند نقص لوله های عصبی باز یا نقص دیواره شکمی باشد، ممکن است برای تشخیص شدت بیماری و بهترین روش عمل، تست های اضافی و تصویربرداری انجام شوندRh یا سایر ناسازگاری های گروه خونی
افزایش میزان بیلیروبین در مایع آمنیوتیک در مورد ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین، افزایش تخریب گلبول های قرمز و احتمال اینکه جنین بیماری همولیتیک نوزاد را داشته باشد نشان میدهد که این عارضه بسته به شدت، نیاز به درمان پیش و پس از تولد دارد.عفونت های جنینی
نتایج کشت های مایع آمنیوتیک و همچنین آزمایشات برای ویروس های مختلف نشان می دهد که آیا عفونت وجود دارد
بلوغ ریه جنین
اگر چه این روزها به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد، اگر آزمایش نشان می دهد که ریه های جنین تا به حال بالغ نشده است، پزشک ممکن است اقدامات لازم را برای تأخیر در زایمان، استفاده از داروها برای تحریک بلوغ ریه یا در صورت لزوم برای شروع درمان نوزاد بلافاصله پس از تولد انجام دهد.
-
آمنیوسنتز چیست و چگونه انجام می شود؟
Amniocentesis برداشتن مقدار کمی از مایعات (در حدود 30میلی لیتر) با استفاده از سوزن و سرنگ از کیسه ای است که جنین در حال رشد را احاطه می کند. قبل از انجام این روش، سونوگرافی برای پیدا کردن موقعیت جنین در رحم استفاده می شود و به طور مداوم در طول روش استفاده می شود تا اطمینان حاصل شود که سوزن از جنین دور مانده و خطری برای آن ایجاد نکند. قبل از وارد کردن سوزن، پوست شکم مادر تمیز می شود و گاهی یک بی حس کننده موضعی به سطح پوست اعمال می شود یا به پوست تزریق می شود.
در طی روش، سوزن به دقت از طریق دیواره های شکم و رحم وارد شده بطوریکه فقط وارد کیسه با دیواره نازک مایع آمیوتیک احاطه کننده جنین در حال رشد شود. مقدار کمی مایع آمنیوتیک برای اطمینان از این که هیچ آلودگی مادری در داخل سوزن وجود ندارد، بیرون ریخته می شود و پس از آن مایع به داخل سرنگ کشیده می شود و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود. بسته به آزمایشات خاص، نتایج ممکن است در عرض چند روز تا 4 هفته یا در مورد آزمون بلوغ ریه جنین در عرض چند ساعت در دسترس قرار گیرند.
خطر کمی درآمنیوسنتز وجود دارد که سوزن داخل کیسه آمنیوتیک ممکن است کودک را سوراخ کند، باعث مقداری نشت از مایع آمنیوتیک پس از انجام این عمل شود، باعث عفونت رحم گردد یا درمواردی نادر، منتهی به سقط گردد. خطر ابتلا به سقط جنین همراه با این روش 1/300 تا 1/500 در نظر گرفته شده است که بسیار پایین تر از خطر زایمان یک کودک با یک ناهنجاری کروموزومی برای یک زن باردار (در هر سنی) می باشد. -
آیا اختلالات تشخیص داده شده توسط آنالیز مایع آمنیوتیک قابل پیشگیری میباشد؟
- ناهنجاری های ژنتیکی و کروموزومی قابل پیشگیری نیستند، تنها تشخیص داده می شوند.
- خطر ابتلا به نقص لوله عصبی باز را می توان با دادن مقادیر زیادی از فولیک اسید به مادر پیش از بارداری و در هنگام آن به حداقل رساند.
- تعداد زنان با حساسیت Rh، از زمانی که تزریق ایمونوگلوبین RH برای پیشگیری از تشکیل آنتی بادی های RH در مراقبت های پیش و پس از تولد به صورت روتین در آمده است، بسیار کاهش یافته است.
-
آیا هر خانم باردار باید آنالیزمایع آمنیوتیک انجام دهد؟
این یک تصمیم بسیار شخصی است و بهترین تصمیم با مشاوره و همکاری زن باردار با پزشک او صورت میگیرد. کالج متخصصین زنان و زایمان (ACOG) توصیه می کند که به تمام زنان باردار گزینه انجام آمنیوسنتز، داده شود. گرچه خطر همراه با آن کم است، باید توجه شود که آیا انجام این عمل، ارزش اطلاعاتی را که در اختیار میگذارد، دارد. مشورت با یک مشاور ژنتیک در دانستن بیشتر درباره انواع مختلف آزمایشات در دسترس و اینکه چه انتظاری میتوان از اطلاعات به دست آمده از طریق آن داشت، نیز میتواند مفید باشد.
-
آیا آنالیز مایع آمنیوتیک در مطب پزشک قابل انجام است؟
خیر، تست نیاز به تجهیزات تخصصی و آموزش برای تفسیر دارد. این باید در یک آزمایشگاه انجام شود و ممکن است لازم باشد به آزمایشگاه مرجع ارسال شود. با این حال، روش جمع آوری مایعات آمنیوتیک را می توان به صورت سرپایی مانند مطب پزشک انجام داد.
-
آیا مقدار مایع آمنیوتیک مهم است؟
.این به این معناست که اگر مایع بیش از حد یا خیلی کم وجود داشته باشد، ممکن است نشاندهنده مشکلی با جنین، جفت و یا هر دو باشد. سونوگرافی معمولا برای تخمین مقدار مایع آمنیونیک موجود، انجام میشود.
- میزان بسیار کم مایع آمنیوتیک (oligohydramnios) در حدود 11٪ از همه حاملگی ها رخ می دهد. این وضعیت، بیشتر بر اثر نشت مایع آمنیوتیک به علت پارگی در کیسه آمنیوتیک (پارگی زودرس غشاء ها) ایجاد می شود، اما همچنین می تواند ناشی از اختلالات کلیه و یا مجاری ادراری جنین باشد. اگر کلیه های جنینی به طور طبیعی عملکرد نداشته باشند، ادرار کافی برای جایگزینی آنچه که جنین می بلعد تولید نمی کنند و اگر انسداد در مجاری ادراری وجود داشته باشد، می تواند از بازگشت ادرار به کیسه مایع آمنیوتیک جلوگیری کند. بارداری هایی که تحت تأثیر الیگوهیدرامنیوس قرار می گیرند، در معرض خطر بیشتری برای پیامدهای نامطلوب نسبت به جنین هستند و باید مراقبت دقیق از آنها صورت پذیرد.
-
میزان بسیار زیاد مایع آمنیوتیک (polyhydramnios) در حدود 1٪ از همه حاملگی ها رخ می دهد و در حالی که به طور معمول با مسائل قابل توجهی همراه نیست، اگر شدید باشد، می تواند با ایجاد تنگی نفس، زایمان زودرس و یا خون ریزی شدید پس از زایمان برای مادر همراه باشد. در برخی موارد، تخلیه مایع اضافی توسط آمنیوسنتز ممکن است مورد نیاز باشد. در تقریبا 20٪ از حاملگی های همراه با پلی هیدرامنیوس، یک اختلال جنینی شناسایی می شود، مانند نقص در شکل گیری مری که مانع از بلعیدن مایع آمنیوتیک توسط جنین می شود. با این حال، در اغلب اوقات علت روشن نیست.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
آلودگی خون مادر یا جنین و مدفوع از جنین (مكونیم) در مایع آمنیوتیك ممكن است بر برخی نتایج آزمایش های شیمیایی تأثیر بگذارد.
یک روش جایگزین برای آنالیز مایع آمنیوتیک برای تجزیه و تحلیل کروموزومی و آزمایش ژنتیک، نمونه گیری از پرزهای کوریونی (CVS) است که می تواند زودتر، بین هفته های 10 تا 12 بارداری انجام شود. این روش سه ماهه اول، یک نمونه کوچک بافت جفت را در محل لانه گزینی جمع آوری می کند و در صورت انجام توسط یک پزشک مجرب، به اندازه آمنیوسنتز خطر خواهد داشت. با این حال CVS نمیتواند نقص لوله عصبی یا نقص دیواره شکمی را تشخیص دهد و گاهی اوقات ممکن است یک نتیجه کروموزومی را نشان دهد که مرتبط با جفت و نه جنین است (موزائیسم جفتی محدود).