کمک به ارزیابی تولید انسولین بوسیله سلول های بتا در پانکراس یا تشخیص علت کاهش قند خون (hypoglycemia)
C-peptide
زمانیکه شما مبتلا به دیابت باشید و پزشک شما در پی تعیین این وضعیت است که آیا بدن شما انسولین کافی تولید می کند یا اینکه زمان آن فرا رسیده تا از مکمل های دارویی به جای تزریق انسولین یا مخزن انسولین استفاده کرد؛ زمانیکه پزشک در مورد وجود شرایط مقاومت در برابر انسولین تردید داشته باشد؛ زمانیکه شما با افت قند خون مواجه شده باشید
نمونه خونی بدست آمده از سیاهرگ بازو و گاها نمونه ادرار 24 ساعته
عدم مصرف مواد غذایی به مدت 8 تا 10 ساعت قبل از آزمایش خون الزامی است.
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آزمایش پپتید-C را می توان برای اهداف مختلفی استفاده کرد. پپتید-C ماده ای است که توسط سلول های بتا در پانکراس تولید می شود و این زمانیست که پرو انسولین تجزیه شده و دو مولکول پپتید-C و یک مولکول انسولین تولید می شود. انسولین هورمونی ضروری برای بدن است که بدن می تواند از منبع اصلی انرژی آن یعنی گلوکز استفاده کند. به دلیل آنکه پپتید-C و انسولین به میزان یکسانی تولید می شوند، پپتید-C می تواند بعنوان نشانگر تولید انسولین استفاده شود.
موارد زیر، برخی از اهداف آزمایش پپتید-C هستند:
-آزمایش پپتید-C برای تشخیص دیابت درخواست نمی شود اما زمانیکه دیابت در شخص تشخیص داده شد، این آزمایش را می توان به تنهایی یا همراه با آزمایش سطح انسولین برای تعیین مقادیر انسولین تولید شده در پانکراس (انسولین درونی) درخواست داد.
-در دیابت نوع 2، بدن در برابر تاثیرات انسولین مقاوم است (مقاومت در برابر انسولین) و در این حالت با ترشح و تولید بیشتر انسولین این شرایط را جبران می کند که می تواند موجب آسیب به سلول های بتا شود. دیابت نوع2 اغلب با دارو درمان می شود که این داروها بدن را برای تولید انسولین بیشتر تحریک کرده و یا موجب می شود سلولهای آنها نسبت به انسولین موجود حساس تر شوند. در نهایت بدلیل آسیب به سلول بتا، دیابت نوع 2 می تواند انسولین خیلی کمی تولید کند و نیاز به تزریق خواهد بود. هر انسولینی که بدن می سازد در سطح مقدار پپتید-C منعکس خواهد شد، بنابراین آزمایش پپتید-C را می توان برای نظارت بر فعالیت سلول بتا و توانایی آن سلول ها در طول زمان و برای کمک به به پزشک در تعین زمان آغاز دوره درمانی انسولین انجام داد.
-افرادی که تحت درمان با انسولین هستند، بدون درنظرگیری منبع انسولین، می توانند آنتی بادی های را در برابر انسولین تولید کنند. اینها عموما با آزمایشات انسولین تداخل ایجاد کرده و ارزیابی مستقیم تولید انسولین داخلی را غیرممکن می سازند. در این موارد، اندازه گیری پپتید-C گزینه جایگزین برای آزمایش انسولین است.
-اندازه گیری های پپتید-C را می توان در ارتباط با سطوح انسولین و گلوکز و در تشخیص علت کاهش قند خون و نظارت بر درمان آن استفاده کرد. علائم کاهش قند خون میتواند در نتیجه مکمل های انسولینی، مصرف الکل، نارسایی های مادرزادی در آنزیم های کبد، بیماری کبد یا کلیه یا تومور انسولین در پانکراس ایجاد شود.
-آزمایش پپتید-C را می توان برای تشخیص تومور انسولین استفاده کرد. اینها تومورهای سلولهای ایسلت (islet cells) در پانکراس هستند که می توانند مقادیر کنترل نشده ای از انسولین و پپتید-C را تولید کنند و منجر به دوره هایی حاد از کاهش قند خون شوند. آزمایشات پپتید-C را می توان برای نظارت بر تاثیرگذاری درمان تومور انسولین و تعیین عود بیماری استفاده کرد.
-گاها آزمایش پپتید-C را می توان برای ارزیابی فرد دارای سندرم متابولیک (metabolic syndrome) استفاده کرد که شامل برخی از ریسک فاکتورهای چاقی مفرط، گلوکز خون بالا و یا مقاومت به انسولین، سطوح ناسالم چربی خون و فشار خون بالا می باشد.
- به ندرت زمانیکه شخص پانکراس خود را از بدن خارج کرده یا سلولهای ایسلت پانکراس را پیوند زده و در پی بازیابی توان تولید انسولین باشد، سطوح پپتید-C را می توان برای تایید اثرگذاری درمان و موفقیت روند درمانی استفاده کرد. -
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش پپتید-C را می توان زمانی درخواست داد که فرد به دیابت نوع 1 مبتلا بوده و این آزمایش نیز بعنوان بخشی از ارزیابی کارکرد سلولهای بتای باقی مانده انجام می شود.
در دیابت نوع 2، این آزمایش را می توان بر مبنای منظم درخواست داد و این زمانیست که پزشک در پی نظارت بر وضعیت سلولهای بتا در فرد و تولید انسولین در طی زمان باشد و بخواهد در مورد تزریق انسولین تصمیم گیری کند.
آزمایش پپتید-C را می توان زمانی انجام داد که کاهش حاد در قند خون یا افت تدریجی آن و یا تولید بیش از حد انسولین مورد تردید باشد. علائم کاهش قند خون شامل موارد زیر است:
-عرق کردن بدن
-تپش قلب
-گرسنگی
-سردرگمی
-تار بینی
-ضعف
-درموارد شدید، تشنج و کاهش هوشیاری
با این حال بسیاری از این علائم می توانند در وضعیت های دیگری نیز رخ دهند.
وقتیکه یک شخص دارای تومور انسولین در پانکراس باشد، آزمایش پپتید-C را می توان بصورت دوره ای و برای نظارت بر اثرگذاری درمان و تعیین عود تومور درخواست داد.
به ندرت، آزمایش پپتید-C را می توان برای نظارت بر شخصی که پانکراس خود را خارج کرد یا در پیوند سلولهای ایسلت داشته است، استفاده کرد. -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
سطح بالای پپتید-C عموما نشانگر سطح بالای تولید انسولین درون زا است. این می تواند در پاسخ به قند خون بالای ناشی از مصرف گلوکز و یا مقاومت نسبت به انسولین باشد. سطح بالای پپتید-C را می توان در تومور انسولین و نیز در وضعیت های پتاسیم پایین خون، سندرم کوشینگ و نارسایی کلیه مشاهده نمود.
اگر این آزمایش برای نظارت مورد استفاده قرار بگیرد، سطوح روبه کاهش پپتید-C در شخص داری تومور انسولین نشانگر پاسخ به درمان است؛ سطوح روبه افزایش نیز نشاندهنده عود یک تومور است.
سطح پایین پپتید-C مرتبط با سطح پایین تولید انسولین است. این می تواند زمانی رخ دهد که انسولین ناکافی توسط سلولهای بتا تولید شده باشد (مثل دیابت) یا زمانی که روند تولید توسط درمان با انسولین خارجی سرکوب شود. -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
آزمایش پپتید-C به طور گسترده مورد استفاده نبوده و ممکن است در همه آزمایشگاهها ارائه نشود. اگر یک سری از آزمایشات پپتید-C در حال انجام باشد، باید در همان آزمایشگاه و با استفاده از یک روش انجام شود.
با این که آنها به میزان یکسانی تولید می شوند، اما مسیر و فرآیند پپتید-C و انسولین متفاوت است. انسولین عمدتا توسط کبد فرآوری و دفع می شود، در حالیکه پپتید-C توسط کلیه ها دفع می شود. بدلیل آنکه نیمه عمر پپتید-C در حدود 30 دقیقه و انسولین در حدود 5 دقیقه است، عموما پپتید-C در حدود 5 برابر بیشتر از انسولین در خون جریان خواهد داشت. -
آیا آزمایش پپتید-C را می توانم همانند بررسی قند خون در خانه انجام دهم؟
خیر. آزمایش پپتید-C نیازمند تجهیزات و آموزش تخصصی است.
-
اگر نیاز به درمان با پمپ انسولین داشته باشم، آیا نیاز به انجام آزمایش پپتید-C خواهم داشت؟احتمالا نیاز باشد. پمپ های انسولین اغلب برای افرادی توصیه می شوند که انسولین کافی تولید نمی کنند. گاها آزمایش پپتید-C را می توان در طی ارزیابی های اولیه و برای بررسی وضعیت سلول های بتا و تولید انسولین درخواست داد.
-
پپتید-C برای چه موارد دیگری مورد استفاده قرار می گیرد؟
محققین تحقیقات خود را برای درک بهتر نقش پپتید-C در بدن آغاز کرده اند. برخی تحقیقات برای ارزیابی استفاده از پپتید-C بعنوان درمان برای افراد دیابتی انجام شده است. نتایج امیدبخش است و نشانگر عوارض روبه کاهش دیابت با پیشرفتهایی در کارکرد کلیه، جریان خون و کارکرد اعصاب بوده است. با این حال تحقیقات دیگری در این زمینه نیاز است.