غربالگری و نظارت بر قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب در بزرگسالان؛ تشخیص کمبود آهن در کودکان
Zinc Protoporphyrin
زمانیکه بصورت طولانی مدت در معرض سرب قرار گرفته باشید، بعنوان بخشی از برنامه نظارتی برای این نوع مسمومیت، و یا زمانی که پزشک شما در مورد مسمومیت با سرب تردید دارد؛ بعنوان بخشی از برنامه غربالگری برای کمبود آهن در کودکان و افراد بالغ
نمونه خونی بدست آمده از سیاهرگ بازو یا از انگشت
نیاز نیست
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
آزمایش زینک پروتوپورفیرین (ZPP) برای کمک به تشخیص کمبود آهن در کودکان و تعیین و نظارت بر قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب در افراد بالغ درخواست می شود.
ZPP ماده ای است که عموما در مقادیر اندکی در گلبول های قرمز خون یافت می شود. بیشتر مقدار پروتوپورفیرین در گلبول های قرمز با آهن ترکیب شده و heme (مولکولی در هموگلوبین که اکسیژن را حمل می کند) را بوجود می آورد. در زمانی که آهن کافی برای تشکیل heme وجود نداشته باشد (مثل کمبود آهن) یا زمانیکه سرب موجود بوده و از تشکیل heme پیشگیری می کند (مثل شرایط مسمومیت با سرب)، در این حالت زینک (روی) به جای آهن با پروتوپورفیرین ترکیب می شود. سطح ZPP در خون در این وضعیت ها افزایش خواهد یافت.
دو نوع از آزمایشات برای اندازه گیری ZPP وجود دارد:
-آزمایش پروتوپورفیرین اریتروسیت آزاد (FEP) که هم ZPP (که شامل 90 درصد پروتوپورفیرین در گلبول های قرمز است) و پروتوپورفیرین آزاد (که به زینک متصل نشده) را اندازه گیری می کند.
-نسبت ZPP/heme بخشی از ZPP را در مقایسه با heme نرمال حاوی آهن در گلبول قرمز خون بدست می دهد.
قرارگیری در معرض سرب
آزمایش ZPP را می توان همراه با آزمایش سطح سرب (که آزمایشی برای قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب است) درخواست داد. افرادی که با مواد حاوی سرب سروکار دارند و نیز افرادی که در خانه های قدیمی زندگی می کنند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای توسعه مسمومیت با سرب باشند. افرادی که گرد وغبار حاوی مواد سربی را تنفس می کنند یا بطور مستقیم سرب را لمس می کنند و سپس با دستان آلوده غذا می خورند، دارای سطوح بالایی از سرب هستند. کودکانی که مواد حاوی سرب را می خورند (paint chips که در خانه های ساخته شده قبل از سال 1960 رایج بود) می توانند سطح بالایی از سرب و ZPP را در بدن خود داشته باشند.
در یک محیط صنعتی، مرکز ایمنی و سلامت شغلی (OSHA) دستور به استفاد از آزمایش ZPP را داده و به قویا توصیه می کند که آزمایش ZPP را باید برای نظارت بر سطح سرب در بدن کارمندان انجام داد. هر دو مورد ضروری اند زیرا ZPP نشانگر مسمومیت سربی جدید یا حاد نخواهد بود و زمانی که منبع سرب در شرایط محیطی فرد حذف شود، ZPP تغییر نخواهد کرد. ZPP بهترین ابزار در تعیین میانگین مدت قرار گیری در معرض سرب در طی 3 تا 4 ماه گذشته است.
ZPP به اندازه کافی برای استفاده بعنوان یک ابزار غربالگری سرب در کودکان حساسیت ندارد زیرا مقادیر آن تا زمانیکه غلظت سرب از مقادیر قابل قبول افزایش نیابد، بالا نخواهد رفت. حداکثر غلظت مناسب سرب در کودکان در مقدار خیلی پایینی توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) تعیین شده است. در این گروه سنی، آزمایشاتی که غلظت سرب را در خون اندازه گیری می کنند، برای تعیین تماس و قرارگیری در معرض سرب انجام می شوند.
کم خونی ناشی از کمبود آهن
در کودکان، نسبت ZPP/heme گاها بعنوان نشانگر اولیه از کمبود آهن استفاده می شود. افزایش این نسبت یکی از اولین علائم کمبود ذخیره آهن است و در بسیاری از افراد قبل از بوجود آمدن علائم یا نشانه های کم خونی، افزایش خواهد یافت. آزمایش های تخصصی تر دیگر از وضعیت آهن برای تایید کمبود آهن نیاز است.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش ZPP را می توان همراه با یک آزمایش سرب درخواست داد و این زمانی است که قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب تایید شده یا مورد تردید باشد. علائم و نشانه های مسمومیت با سرب شامل موارد زیر است:
-فشار خون بالا
-بی حسی و یا خارش دستها و پاها
-از دست دادن حافظه، اختلالات رفتاری (خلق و خو)
-ضعف
-درد شکم
-سردرد
این آزمایش را می توان زمانی درخواست داد که یک کارمند در برنامه نظارت بر سرب در محل کار خود شرکت کرده یا کسی که بصورت روزمره (مثل شغل شیشه کاری) با سرب سروکار دارد و در تماس مستقیم با آن است.
آزمایش نسبت ZPP/heme را می توان بعنوان یک آزمایش غربالگری برای کمبود آهن در کودکان و نوجوانان یا زمانی که کمبود آهن مورد تردید باشد، درخواست داد. برخی از علائم کمبود آهن شامل موارد زیر است:
-خستگی مزمن
-سرگیجه
-ضعف
-سردرد
اگر کم خونی ناشی از کمبود آهن شدید باشد، نشانه هایی از قبیل کمبود تنفس، سرگیجه، درد قفسه سینه، سردرد و درد در پاها ممکن است رخ دهد. کودکان می توانند ناتوانایی در یادگیری را توسعه دهند. علاوه بر علائم عمومی کم خونی، علائمی دیگری وجود دارد که نشانگر کمبود آهن هستند. اینها شامل اختلالات خوردن مواد غیرخوراکی (مثل شیرین بیان، گچ، کثیفی یا خاک)، حس سوزش در زبان، درد در ناحیه دهان و ناخن های دست و پای قاشقی می باشد. -
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
غلظت ZPP در خون اغلب خیلی پایین است. افزایش سطح ZPP نشانگر مختل شدن تولید heme است اما علت آن می تواند ناشی از موارد دیگر نیز باشد. دلایل اصلی افزایش ZPP، کمبود آهن و مسمومیت با سرب است.
این مسئله نیز دارای اهمیت است که سطوح ZPP با توجه به پیشینه شخص، یافته های بالینی و نتایج آزمایشات دیگری مثل فریتین، سرب و سنجش تعداد سلولهای خون (CBC) ارزیابی شود. ممکن است فرد هر دو مورد از کمبود آهن و مسمومیت با سرب را داشته باشد.
در شرایط قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب، ZPP نشانگر میانگین سطح سرب در طی 3 تا 4 ماه گذشته است. با این حال، مقدار سرب موجود در خون و مقدار آن در اندام ها و استخوان ها را نمی توان با آزمایش ZPP تشخیص داد. مقادیر ZPP آهسته تر از غلظت سرب در خون افزایش می یابد و مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید که بعد از توقف قرار گرفتندر معرض سرب، مقدار آن کاهش یابد.
افزایش نسبت ZPP/heme در یک کودک عمدتا بدلیل کمبود آهن است. نسبت روبه کاهش در طی زمان بعد از مصرف مکمل های آهن حاکی از درمان موفقیت آمیز است. -
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
ZPP ممکن است در بیماری التهابی، عفونت ها و در افراد داری کم خونی ناشی از بیماری مزمن افزایش یابد اما بعنوان نظارت یا تشخیص این وضعیت ها مورد استفاده قرار نمی گیرد. سطح خیلی بالای ZPP را می توان در دو بیماری ارثی مشاهده کرد: پروتوپورفیریا و پورفیریای گلبول های قرمز مادرزادی (مراجعه کنید به پورفیریا). هر دو مورد از این اختلالات نادر هستند و با علائم مرتبط با پوست (حساسیت شدید به نور آفتاب) بروز می کنند.
بر اساس روش مورد استفاده برای آزمایش ZPP، سطوح بالای مواد دیگر در خون مثل بیلی روبین و ریبوفلاوین، می توانند منجر به نتایج مثبت کاذب شوند. مقادیر پایین کاذب می تواند زمانی رخ دهد که نمونه آزمایشی قبل از انجام آزمایش، محافظت نشده باشد. -
علاوه بر آزمایشات ZPP و سطح سرب، پزشک از چه آزمایشات دیگری را برای نظارت و بررسی قرارگیری در معرض سرب درخواست می کند؟
اگر شما در شرایط شغلی باشید که دائما در معرض سرب قرار بگیرید، پزشک شما می تواند آزمایشات زیر را برای ارزیابی کلیه ها و تولید گلبول های قرمز خون درخواست نماید:
-BUN
-کراتین
-آنالیز ادرار
-CBC یا هموگلوبین و هماتوکریت
-آزمایش لکه خون -
آیا همه باید تحت آزمایش ZPP قرار بگیرند؟
خیر. این آزمایش فقط برای افراد بالغ با شرایط قرارگیری طولانی مدت در معرض سرب انجام خواهد شد که بعنوان یک آزمایش غربالگری برای تعیین کمبود آهن در کودکان یا گاها برای آزمایش پورفیریا که بر پوست تاثیرگذار است، انجام می شود.
-
اگر شغل من در ارتباط با سرب باشد (مثل شیشه کاری) اما علائمی وجود نداشته باشد، آیا نیاز به انجام آزمایش ZPP خواهم داشت؟
در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید. اگر این شغل یا سرگرمی یک فعالیت دائمی باشد، در این حالت ممکن است آزمایش ZPP و یک آزمایش سرب برای ارزیابی وضعیت برای شما توصیه شود. شما ممکن است افزایش سطح ZPP را بدون علائم و یا با علائم کمتری داشته باشید یا ممکن است علائمی داشته باشید که مرتبط با قرارگیری در معرض سرب نباشد.