کمک به ارزیابی سلامت کلیهها؛ کمک به تشخیص بیماری یا نارسایی کلیه. تشخیص کاهش جریان خون به کلیهها
Creatinine Clearanceپاکسازی کراتینین
پاکسازی کراتینین
هنگامی که نتایج آزمایش کراتینین خون و یا میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) برآورد شده در محدوده طبیعی نیست؛ زمانی که علائم و نشانههایی وجود دارد که علت آن میتواند آسیب یا بیماری کلیوی باشد یا زمانی که مشکلی مانند انسداد مجاری کلیه یا نارسایی حاد یا مزمن کلیه در عملکرد کلیه ها وجود دارد و یا وجود اختلال در عملکرد کلیه ناشی از بیماری دیگر مانند نارسایی احتقانی قلب.
هم نمونه ادرار (24 ساعته) و هم یک نمونه خون از ورید بازو
ممکن است از فرد خواسته شود که یک شب غذا نخورد یا از خوردن گوشت پخته پرهیز کند. برخی مطالعات نشان دادهاند که خوردن گوشت پخته شده قبل از آزمایش، میتواند بهطور موقت سطح کراتینین را افزایش دهد.
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
برای شناسایی و تشخیص اختلال عملکرد کلیه، ممکن است از آزمایش پاکسازی کراتینین استفاده شود. این آزمایش ممکن است برای پیگیری نتایج غیرطبیعی آزمایش کراتینین خون و برآورد میزان گلومرولی (eGFR) مورد استفاده قرار گیرد.
گاهی اوقات ممکن است از پاکسازی کراتینین برای تشخیص وجود کاهش جریان خون به کلیهها استفاده شود، که ممکن است در نارسایی احتقانی قلب اتفاق بیفتد.
در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی یا نارسایی احتقانی قلب، ممکن است آزمایش پاکسازی کراتینین برای کمک به مانیتورینگ پیشرفت بیماری و ارزیابی شدت آن تجویز شود. این آزمایش همچنین ممکن است برای کمک به تعیین ضرورت دیالیز کلیهها و زمان انجام دیالیز نیز مورد استفاده قرار گیرد.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
آزمایش پاکسازی کراتینین ممکن است زمانی تجویز شود که پزشک قصد داشته باشد توانایی فیلتراسیون (تصفیه) کلیههای بیمار را ارزیابی کند. همچنین ممکن است این آزمایش بهعنوان آزمایش پیگیری برای فردی که به طور مثال، دارای افزایش غلظت کراتینین خون بر روی پانل شیمیایی (CMP) روزانه یا پروتئین در ادرار در آزمایش ادرار معمولی تجویز شود. همچنین ممکن است به دلیل علائم و نشانههای خاصی که در اختلال کلیه احتمالی وجود داشته باشد نیز این آزمایش تجویز شود.
نشانهها و علائمی که علامت مشکلات کلیوی هستند عبارتند از:
- تورم یا آماس، بهویژه در اطراف چشم یا در صورت، مچ دست، شکم، ران یا قوزک پا
- ادرار غلیظ، خونین و یا قهوهای رنگ
- کاهش میزان ادرار
- وجود مشکلاتی در ادرار کردن، مانند احساس سوزش یا ترشح غیرطبیعی در طی ادرار کردن، یا تغییر در دفعات ادرار بهویژه در شب
- درد کمر (پهلو)، زیر دندهها، در محدوده نزدیک کلیهها
- فشار خون بالا
- وجود خون و یا پروتئین در ادرار
در صورت بروز اختلال کلیوی یا کاهش جریان خون به کلیهها بهعلت بیماری مانند نارسایی احتقانی قلب، ممکن است بهصورت منظم پاکسازی کراتینین انجام شود.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
كاهش پاکسازی كراتینین میتواند باعث بروز بیماریهای كلیوی یا سایر شرایطی شود كه بر عملکرد كلیهها اثر میگذارد که شامل موارد زیر است:
- آسیب یا تورم عروق خونی در کلیهها (گلومرولونفریت) ناشی از عفونت و یا بیماریهای خودایمنی
- عفونت باکتریایی کلیه (پیلونفریت)
- مرگ سلولها در لولههای کوچک کلیه (نکروز لولهای حاد) ناشی از داروها یا سموم
- بیماری پروستات، سنگ کلیه یا سایر علل انسداد مجاری ادراری
- کاهش جریان خون به کلیه به دلیل شوک، کمآبی، نارسایی احتقانی قلب، آترواسکلروز یا عوارض دیابت
برای اطلاعات بیشتر در این مورد، بیماری کلیوی را ببینید.
بارداری، ورزش و رژیمهای غذایی دارای گوشت زیاد، میتواند افزایش میزان پاکسازی کراتینین را در پی داشته باشد، اگر چه این آزمایش معمولا برای مانیتورینگ این شرایط استفاده نمیشود.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
افرادی که دارای اختلال عملکردی و یک کلیه طبیعی هستند، معمولا میزان پاکسازی کراتینین نرمالی دارند زیرا کلیهی فعال در جبران کلیهی بیمار میزان فیلتراسیون را افزایش میدهد.
بهدلیل کاهش میزان گلبولهای قرمز خون (GFR - میزان گلومرولی خون)، میزان پاکسازی کراتینین در طول عمر فرد کاهش مییابد.
بعضی از داروها مانند آمینوگلیکوزید، سایمتیدین، سیس سیسپلاتین و سفالوسپورینها مقدار کراتینین را کاهش میدهند. دیورتیکها میتوانند این میزان را افزایش دهند.
-
چرا باید نمونه ادرار 24 ساعته را جمعآوری کنم؟
بهجای نمونه ادرار تصادفی به نمونه ادرار 24 ساعته نیاز است زیرا مقدار کراتینین ادرار در طی یک روز تا حدودی متفاوت خواهد بود. با جمعآوری کل ادرار به مدت 24 ساعت، مقدار کراتینین در ادرار میتواند در طول روز محاسبه شود و نشانهای بهتر از آنچه که در بدن اتفاق میافتد را نشان میدهد.
-
اگر در حین جمعآوری نمونه ادرار، یک وعده فراموش شود چه باید کرد؟
اگر مجموعه کامل ادرار جمع نشده باشد، نتایج آزمایش معتبر نخواهد بود. لذا باید از مطب پزشک یا آزمایشگاه بپرسید که کجا ظرفهای نمونه را جمع کنید و بررسی کند که آیا باید روز دیگری جمعآوری شود یا نمونهها کفایت میکند.
-
آیا روشهای دیگری برای برآورد یا تعیین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) کلیهها وجود دارد؟
بله. GFR را میتوان بهسادگی با انجام آزمایش کراتینین خون برآورد نمود (به مقاله مربوط به eGFR مراجعه کنید). با توجه به اندازهگیری مقدار کراتینین در نمونه خون، پزشک متخصص از فرمولی برای برآورد میزان تصفیهی کلیهها استفاده میکند. فرمولها شامل عوامل مربوطه مانند سن، وزن، قد و قومیت فرد است.
تهیهی مجموعهای از نمونه ادرار 24 ساعته که برای آزمایش کراتینین مورد نیاز است غیرعملی است، بنابراین محاسبات eGFR معمولا روش ترجیحی ارزیابی عملکرد کلیه است. آزمایش کراتینین بهطور خاص زمانی انجام میشود که متخصص به مشکلی در جریان خون کلیهها مشکوک باشد.