جهت کمک به تشخیص افزایش یا کاهش هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) و شناسایی علت آن؛ جهت بررسی پایین بودن سطوح سدیم خون (هیپوناترمی)؛ برای تشخیص افتراقی بین دو نوع دیابت بی‌مزه
Antidiuretic Hormone (ADH) هورمون
آنتی‌دیورتیک یا هورمون ضد ادراری
Antidiuretic Hormone (ADH) هورمون
آنتی‌دیورتیک یا هورمون ضد ادراری
اسامی دیگر
Vasopressin
AVP
اسم متعارف
Antidiuretic Hormone; Arginine Vasopressin
تاریخ آخرین بازبینیدر مورخه
تاریخ آخرین اصلاحدر مورخه
December 4, 2017.
آزمایش در یک نگاه
علت انجام آزمایش؟
زمان انجام آزمایش؟
در صورت وجود مقادیر پایین سدیم خون، تشنگی مداوم، تکرر ادرار و دهیدراسیون
نمونه مورد نیاز
نمونه خون وریدی از بازو
آمادگی‌های لازم پیش از نمونه‌گیری
برای آزمایش ADH رعایت شرایط خاصی لازم نیست؛ با این حال، در صورت نیاز به اندازه‌گیری ADH در تست محرومیت از آب و یا در آزمایش بار آب (water loading)، برای آمادگی‌های لازم پیش از انجام آزمایش، بایستی با پزشک خود مشورت نمایید.
Accordion Title
سوالات رایج
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟از آزمایش هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) برای کمک به تشخیص افزایش یا کاهش ADH و تشخیص علت این تغییرات استفاده می‌شود. با این حال، آزمایش ADH، زیاد کاربرد ندارد و برای تشخیص این اختلالات، اغلب از سابقه بالینی و نتایج سایر آزمایشات مانند آزمایش اسمولالیته ادرار و خون و آزمایش الکترولیت‌ها استفاده می‌شود.
هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH)، که به آن آرژینین-وازوپرسین (AVP) نیز گفته می‌شود، نوعی هورمون است که در قسمت هیپوتالاموس مغز تولید شده و در بخش خلفی غده هیپوفیز ذخیره می‌گردد. ADH با کنترل میزان بازجذب آب از کلیه‌ها، به حفظ تعادل آب بدن کمک می‌کند. انواعی از اختلالات و داروها می‌توانند بر میزان ترشح ADH و یا میزان پاسخ کلیه‌ها به ADH تاثیر بگذارند.
کمبود ADH، اغلب در یکی از دو نوع دیابت بی‌مزه دیده می‌شود. دیابت بی‌مزه مرکزی، در واقع، کاهش تولید ADH توسط هیپوتالاموس و یا کاهش ترشح ADH از هیپوفیز است، در حالی که دیابت بی‌مزه نفروژنیک، با کاهش پاسخ کلیه‌ها به ADH مشخص می‌شود. هر دو نوع دیابت بی‌مزه، منجر به دفع مقادیر زیادی از ادرار رقیق می‌شوند.
گاهی اوقات از تست محرومیت از آب برای تشخیص بین این دو نوع دیابت بی‌مزه استفاده می‌شود. این تست شامل محدودیت مصرف مایعات، آزمایش ADH و تزریق ADH (وازوپرسین) می‌باشد. به منظور بررسی پاسخ به محدودیت مصرف مایعات و همچنین پاسخ به تجویز دارو، در فواصل زمانی مشخصی، قبل و بعد از دریافت وازوپرسین، چندین بار اسمولالیته خون و ادرار اندازه‌گیری می‌شود. این روش بایستی زیر نظر پزشک صورت گیرد چون که ممکن است منجر به دهیدراسیون شدید شود که مخصوصا در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند خطرناک باشد.
سطح بالای ADH، اغلب در "سندرم ترشح نامناسب ADH" یا SIADH دیده می‌شود. برای بررسی SIADH ممکن است از آزمایش‌هایی شامل اسمولالیته خون و ادرار، آزمایشات سدیم، پتاسیم و کلر و گاهی اوقات اندازه‌گیری ADH استفاده شود. برخی اوقات نیز از آزمایش بار آب که مهارکننده ADH می‌باشد (water loading ADH suppression test) استفاده می‌شود. در این روش، به فرد ناشتا مقدار مشخصی آب داده می‌شود و سپس میزان ادرار تولید‌شده و تغییرات اسمولالیته ادرار و خون در طول مدت‌زمان مشخصی بررسی می‌شود و همچنین آزمایش ADH نیز انجام می‌گردد. این روش نیز بایستی تحت نظارت پزشک انجام شود زیرا ممکن است در افراد مبتلا به بیماری کلیوی خطرناک باشد و بعضی اوقات ممکن است منجر به کاهش شدید سدیم خون (هیپوناترمی) شود.
برخی از اختلالات دیگر مانند نارسایی احتقانی قلب، بیماری کبد، بیماری کلیوی و بیماری تیروئید نیز می‌توانند باعث ادم، سدیم پایین خون و یا کاهش تولید ادرار شوند. ممکن است از آزمایش‌های دیگری جهت کمک به تشخیص افتراقی SIADH از این اختلالات استفاده شود.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده می‌شود؟زمانی که پزشک به نقص در تولید یا ترشح ADH مشکوک شود، ممکن است آزمایش ADH را به تنهایی و یا همراه با آزمایش های دیگر و یا به عنوان بخشی از تست محرومیت از آب یا تست بار آب، درخواست نماید. همچنین، ممکن است زمانی که فرد دارای سدیم خون پایین و بدون علت شناخته شده‌ای باشد و یا دارای علائم مرتبط با SIADH باشد این آزمایش درخواست گردد. اگر SIADH به تدریج ایجاد شود، ممکن است علائمی نداشته باشد، اما اگر این بیماری به صورت حاد ایجاد شود، نشانه‌ها و علائم آن، که معمولا مربوط به مسمومیت با آب می‌باشند، دیده می‌شود. این علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سردرد
- تهوع، استفراغ
- سرگیجه
- در موارد شدید، تشنج و کما
زمانی که به دلیل تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار بیمار، احتمال ابتلاء به دیابت بی‌مزه وجود داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش ADH را درخواست نماید.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر می‌شود؟نتایج آزمایش ADH، به تنهایی، برای یک بیماری خاص تشخیصی نیستند. این نتایج معمولا همراه با سابقه بالینی فرد، معاینه فیزیکی و نتایج سایر آزمایش‌ها ارزیابی می‌شوند. وجود مقادیر بالا یا پایین ADH ممکن است به صورت موقتی یا پایدار، و حاد یا مزمن باشد و ممکن است به علت بیماری زمینه‌ای، عفونت، بیماری ارثی و یا به علت جراحی مغز یا تروما ایجاد شده باشد.
مقادیر بالای ADH اغلب با SIADH مرتبط می‌باشد، SIADH ممکن است به علت انواع سرطان‌ها، از جمله لوسمی، لنفوم و سرطان‌های ریه، پانکراس، مثانه و مغز ایجاد شود. در این سرطان‌ها، مقادیر ADH ممکن است به میزان زیادی افزایش یابد. افزایش متوسط ADH نیز ممکن است در اختلالات سیستم عصبی مانند سندرم گیلن-باره، مالتیپل اسکلروزیس، صرع و پورفیریای متناوب حاد و در اختلالات ریوی مانند سیستسک فیبروزیس، آمفیزم و توبرکلوزیس، و همچنین در افراد مبتلا به ایدز/HIV دیده شود. برخی اوقات ممکن است از آزمایش ADH برای کمک به بررسی وجود مقادیر پایین سدیم خون و علائم مرتبط با آن و همچنین شناسایی SIADH استفاده شود اما به طور کلی از این آزمایش برای تشخیص و یا نظارت بر هیچ یک از بیماری‌ها یا شرایطی که ممکن است علت تغییرات ADH باشند استفاده نمی‌شود.
کمبود ADH ممکن است در دیابت بی‌مزه مرکزی (نوروژنیک)، پرنوشی و در پایین بودن میزان اسمولالیته سرم دیده شود. افزایش ADH نیز ممکن است در دیابت بی‌مزه نفروژنیک، دهیدراسیون، تروما و جراحی دیده شود.
پزشک با استفاده از آزمایش‌های سرکوب یا تحریک ADH، به بررسی تولید مقادیر ADH، اسمولالیته و حفظ آب توسط کلیه‌ها می‌پردازد.
- از آزمایش سرکوب ADH با استفاده از بار آب، برای کمک به تشخیص SIADH استفاده می‌شود. در این تست، در افراد مبتلا به SIADH معمولا سدیم و اسمولالیته خون کاهش می‌یابد و از آن‌جایی که به میزان مورد انتظار ادرار تولید نمی‌کنند، اسمولالیته ادرار آن‌ها نسبت به اسمولالیته خون بالا خواهد بود و در اثر مصرف آب در این آزمون، غلظت ADH کاهش پیدا نمی‌کند و بالا خواهد ماند.
- از آزمون تحریک ADH با استفاده از محرومیت از آب، برای تمایز دو نوع دیابت بی‌مزه
مرکزی و نفروژنیک استفاده می‌شود.
- دیابت بی‌مزه مرکزی، با تولید غیرطبیعی ADH و ناتوانی در تغلیظ ادرار مشخص می‌شود که در این نوع از دیابت بی‌مزه، در هنگام محرومیت از آب، تغلیظ ادرار و افزایش اسمولالیته ادرار دیده نمی‌شود اما با تجویز ADH، ادرار غلیظ می‌شود و اسمولالیته آن افزایش می‌یابد.
- دیابت بی‌مزه نفروژنیک با عدم توانایی کلیه‌ها برای پاسخ به ADH مشخص می‌شود. در این نوع از دیابت بی‌مزه، بعد از تجویز ADH و افزایش آن در خون، تغییری در اسمولالیته ادرار، نسبت به حالت قبل از تجویز ADH رخ نمی‌دهد.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟به طور کلی، با افزایش سن، توانایی تغلیظ ادرار کاهش می‌یابد.
مقدار ADH، در برخی شرایط، مانند وضعیت ایستاده، در هنگام شب، هنگام درد، استرس و فعالیت بدنی افزایش می‌یابد و در صورت وجود هیپرتانسیون و در حالت خوابیده ترشح آن کاهش می‌یابد.
بسیاری از داروها می‌توانند مقادیر ADH را تحت تأثیر قرار دهند. این داروها عبارتند از:
- داروهایی که ترشح ADH را تحریک می‌کنند، مانند: باربیتورات‌ها، دزیپرامین، مورفین، نیکوتین، آمی‌تریپتیلین و کاربامازپین.
- داروهایی که فعالیت ADH را افزایش می‌دهند، مانند: استامینوفن، متفورمین، تولبوتامید، آسپرین، تئوفیلین و داروهای ضد‌التهابی غیر‌استروئیدی.
- داروهایی که مقادیر ADH یا اثرات آن را کاهش می‌دهند، مانند: اتانول، لیتیم و فنی‌توئین.
-
آیا تمام افراد بایستی آزمایش ADH را انجام دهند؟خیر، در اکثر افراد، ADH به میزان کافی تولید می‌شود و بدن نیز به طور مناسبی از آن برای حفظ تعادل آب بدن استفاده می‌کند، بنابراین، از این آزمایش برای غربالگری عمومی استفاده نمی‌شود و اکثر افراد هرگز نیازی به انجام آن نخواهند داشت.
-
آیا می‌توان آزمایش ADH را در مطب پزشک انجام داد؟از آن‌جایی که آزمایش ADH نیاز به تجهیزات تخصصی دارد نمی‌توان آن را در مطب پزشک انجام داد. این تست در هر آزمایشگاهی انجام نمی‌شود و ممکن است لازم باشد نمونه به آزمایشگاه مرجع ارسال شود. اگر نیاز به آزمایش‌های محرومیت از آب یا بار آب باشد بایستی این آزمایش ها زیر نظر پزشک انجام شوند.
-
دیابت بی‌مزه چه تفاوتی با دیابت شیرین دارد؟دیابت شیرین، که معمولا به آن، دیابت می‌گویند، مربوط به کاهش تولید انسولین یا مقاومت به انسولین است و باعث افزایش قند خون می‌شود، اما دیابت بی‌مزه ارتباطی با انسولین و گلوکز ندارد. از آن‌جایی که این دو نوع بیماری مشابه بودند و در هر دوی آن‌ها تشنگی زیاد و تکرر ادرار دیده می‌شد، یونانیان باستان آن‌ها را دیابت نامیدند. تفاوت آن‌ها در این بود که ادرار در یکی از این بیماری‌ها شیرین بود (دیابت شیرین) و در دیگری شیرین نبود (دیابت بی‌مزه).
-
آیا دیابت بی‌مزه قابل درمان است؟بله، فرمی از ADH را به صورت سنتتیک تولید می‌کنند و در افرادی که مبتلا به دیابت بی‌مزه مرکزی هستند می‌تواند به عنوان داروی جایگزین مصرف گردد. افرادی که مبتلا به دیابت بی‌مزه نفروژنیک هستند بایستی جهت جبران آب از دست رفته، به میزان کافی آب بنوشند و در مورد نوع رژیمی که باید رعایت کنند بایستی با پزشک خود مشورت نمایند.
