بمنظور کمک به سنجش و نظارت بر میزان تحلیل و تشکیل استخوان؛ برای نظارت بر برخی از بیماری های متابولیک استخوانی مانند استئوپروزیس؛ برای کمک به تشخیص اختلالات متابولیک استخوان مانند بیماری پگت
Bone Markers مارکرهای استخوانی
هنگامی که اسکن تراکم مواد معدنی استخوان حاکی از کاهش تراکم استخوان است؛ پیش از درمان اتلاف استخوان و به صورت دوره ای در هنگام آن برای سنجش تأثیر، برای تعیین اینکه آیا نرخ اتلاف استخوان کاهش یافته یا سرعت تشکیل استخوان افزایش یافته است
نمونه خون از ورید بازو یا گاهی اوقات یک نمونه ادرار
ممکن است لازم باشد پیش از آزمایش ناشتا باشید؛ نمونه معمولاً در صبح جمع آوری می شود
-
این آزمایش در چه مواردی کاربرد دارد؟
در صورتی که فرد افزایش نرخ تغییر و تحول استخوانی (تحلیل و یا تشکیل) داشته باشد، یک یا چند آزمایش مارکر استخوانی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد. مارکرهای استخوانی گاهی اوقات بعنوان آزمایشات فرعی برای تست تراکم استخوان (بعنوان مثال اسکن BMD، DEXA) برای کمک به سنجش اتلاف استخوان و تشخیص برخی از بیماری های استخوانی، مورد استفاده قرار می گیرند.
در بزرگسالان، مارکرهای استخوانی گاهی برای نظارت بر پاسخ به درمان ضد-تحلیل برای بیماری استخوانی، عمدتاً استئوپوروزیس و برای کمک به تعیین اینکه آیا دز دارویی که فرد دریافت میکند، موثر است استفاده می شوند.
در کودکان، این آزمایشات عمدتاً برای کمک به شناسایی و مدیریت اختلالات متابولیک استخوانی مانند استئوپوروزیس ثانویه، نرمی استخوان، بیماری پگت و استئوژنز ایمپرفکتا مورد استفاده قرار می گیرند.
این تست ها میتوانند پاسخ به درمان های ضد-تحلیل روندگی یا تشکیل استخوان را در زمان بسیار کوتاهتری نسبت به انواع آزمایشات تراکم استخوان اشعه ایکس (3 تا 6 ماه در مقابل دو سال)، تشخیص دهند. در این روش، اگر فرد در حد انتظار به درمان پاسخ ندهد، میتوان درمان را بموقع تر تنظیم کرد یا تغییر داد.
بنیاد استئوپوروزیس بین المللی (IOF) و فدراسیون بین المللی شیمی بالینی (IFCC) دو آزمایش خونی را برای سنجش تغییر و تحول استخوان توصیه می کنند:
- C-تلوپپتید (تلوپپتید ترمینال C از کلاژن نوع 1 (CTx)) - یک مارکر برای تحلیل استخوان. این یک قطعه پپتیدی از ترمینال کربوکسی شبکه پروتئینی می باشد؛ که برای نظارت بر درمان های تحلیل استخوان بکار می رود، مانند بی فسفات ها و درمان جایگزین هورمونی، در زنان پس از یائسگی و افرادی که توده استخوانی پائینی دارند (استئوپنی)
- PINP (پروپپتید ترمینال N نوع 1 پروکلاژن) - یک مارکر برای تشکیل استخوان. این بوسیله استئوبلاست ها تشکیل می شود؛ منعکس کننده میزان کلاژن و تشکیل استخوان است؛ ممکن است همراه با مارکر تحلیل استخوان مانند تلوپپتید C یا N درخواست شود؛ حساس ترین مارکر تشکیل استخوان بوده و بویژه برای نظارت بر درمان های تشکیل استخوان و درمان های ضد-تحلیل روندگی مفید می باشد؛ توصیه می شود که این آزمایش در حد پایه پیش از آغاز درمان استئوپوروزیس و مجدداً 3 تا 6 ماه دیرتر، انجام شود.
سایر آزمایشات ادرار یا خون که برای تحلیل استخوان کمتر متداول هستند شامل موارد زیر می باشند:
- تلوپپتید - N (تلوپپتید ترمینال N نوع 1 کلاژن (NTx)) - یک قطعه پروتئینی از انتهای آمینو شبکه پروتئینی؛ مارکر دیگری که برای نظارت بر درمان استفاده می شود
- دئوکسی پیریدینولین (DPD) - یک محصول تجزیه ای کلاژن با یک ساختار حلقوی
- پیوندهای عرضی پیریدینیوم - گروهی از محصولات تجزیه ای کلاژن که شامل DPD هستند؛ برای نظارت بر پاسخ به درمان بکار می رود؛ به اندازه تلوپپتیدهای برای کلاژن استخوان اختصاصی نیست.
- اسید فسفاتاز مقاوم به تارترات (TRAP)، نوعی از اسید فسفاتاز تولید شده توسط استئوکلاست ها می باشد؛ استئوکلاست ها سلول هایی هستند که مقادیر کمی از استخوان را در طی تحلیل استخوان، حل می کنند.
سایر آزمایشات تشکیل استخوان که ممکن است گاهی مورد استفاده واقع شوند شامل موارد زیر هستند:
- آلکالین فسفاتاز اختصاصی استخوان (ALP) - یکی از ایزوآنزیم های (انواع) ALP؛ مرتبط با عملکرد سلول استئوبلاست، نوعی از سلول است که درگیر در تشکیل استخوان می باشد. تصور می شود که در معدنی شدن استخوان دارای نقش باشد؛ توصیه می شود که این آزمایش در حد پایه پیش از آغاز درمان استئوپوروزیس و مجدداً 3 تا 6 ماه آینده، انجام شود؛ نتایج ممکن است تحت تأثیر ALP کبدی قرار گیرند.
- استئوکلسین (پروتئین gla استخوان) - پروتئینی که توسط استئوبلاست ها تشکیل می شود؛ بخشی از قسمت غیر-کلاژنی ساختار استخوان؛ برخی از آن نیز وارد جریان خون می شود؛ سطح استئوکلسین در خون نشاندهنده میزان تشکیل استخوان است، از اینرو نشانگر خوبی برای عملکرد استئوبلاست ها می باشد. این تست ممکن است تحت تأثیر داروی وارفارین (Coumadin) قرار گیرد.
-
این آزمایش در چه زمانی درخواست داده میشود؟
این آزمایش ممکن است همراه با سایر آزمایشاتی مانند کلسیم، ویتامین D، آزمایش تیروئید و هورمون پاراتیروئید، هنگامی که اتلاف استخوان در هنگام یک آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان (تصویربرداری تشخیصی) شناسایی شده و یا زمانی که فرد دارای سابقه شکست غیرمنتظره استخوان می باشد، انجام گردد.
در بچه ها، زمانی که دارای علائم و نشانه های حاکی از یک اختلال متابولیک استخوانی هستند مانند موارد زیر، این آزمایش ممکن است انجام شود:
- درد استخوان و یا مفاصل
- افزایش دفعات شکستگی
- تأخیر در رشد و نمو استخوان
- بدشکلی استخوان
- دندان های شکننده
برای مدیریت و درمان بیماری های استخوانی، یک یا چند آزمایش مارکر استخوانی ممکن است پیش از درمان ضد تحلیل روندگی یا تشکیل استخوان انجام شوند و سپس 3 تا 6 ماه دیرتر برای نظارت بر تأثیر درمان، تکرار گردند.
-
نتایج این آزمایش چگونه تفسیر میشود؟
سطحی بالا از یک یا چند مارکر استخوانی در ادرار و یا خون، نشاندهنده افزایش نرخ تحلیل و یا تشکیل استخوان می باشد اما نشاندهنده علت نمی باشد (تشخیصی نیست). افزایش سطح مارکرهای استخوانی ممکن است در شرایط زیر دیده شود:
- Osteoporosis
- بیماری پگت
- سرطانی که به استخوان انتشار یافته است (بیماری متاستازی استخوان)
- Hyperparathyroidism
- پرکاری غده تیروئید
- مالاست استخوانی در بزرگسالان و نرمی استخوان در کودکان - عدم معدنی شدن استخوان، اغلب بعلت کمبود ویتامین دی یا کلسیم
- بیماری کلیوی مزمن (استئودیستروفی کلیوی)
- افزایش استفاده یا دزهای بالای گلوکوکورتیکوئیدها یا سندرم کوشینگ
سطح پائین یا نرمال آن، نشان میدهد که تغییر و تحول مازادی در استخوان رخ نداده است.
در هنگامی که برای نظارت بر درمان ضد تحلیل روندگی مورد استفاده قرار می گیرد، سطوح کاهش یابنده مارکرهای تحلیل استخوان در طول زمان، نشاندهنده پاسخ به درمان هستند.
-
آیا اطلاعات بیشتری برای بیمار مورد نیاز است؟
نمونه ها باید به صورت مداوم جمع آوری شده و نتایج آزمایش باید با دقت و احتیاط تفسیر شوند. هر دوی تنوع روز به بروز و تنوع روزانه (تغییرات در طول روز) در غلظت های مارکر استخوان وجود دارند. غلظت های بیشتر مارکرهای استخوانی در صبح در بالاترین حد می باشند و برخی، بویژه، آلکالین فسفاتاز، تحت تأثیر غذا خوردن قرار می گیرند.
غلظت های مارکرهای استخوانی تحت تأثیر انواعی از عوامل قرار می گیرند بویژه در طول نمو دوران کودکی. اینها شامل سن، جنسیت، سرعت رشد، وضعیت تغذیه ای و بلوغ هستند. از اینرو، تفسیر مقادیر مارکر استخوانی، نیاز به استفاده از محدوده های مرجع مناسب دارد.
بیشتر افراد مبتلا به اتلاف استخوان، از آن آگاه نیستند. این عارضه شاید باعث هیچگونه علائمی نشود تا زمانی که فرد شکستگی غیرقابل انتظار استخوان را نداشته باشد.
از آنجائیکه افراد مبتلا به سرطان پستان یا سرطان پروستات، بروز بالایی از متاستازهای استخوانی را نشان می دهند، شواهدی نیز وجود دارد که مارکرهای استخوانی میتوانند به پزشکان در پیش بینی اینکه کدام بیماران سرطان پستان و پروستات ممکن است در معرض ریسک بالایی برای عوارض متاستازهای استخوانی بوده و از اینرو برای داروهای تحلیل استخوان مانند بی فسفات ها مناسب باشند، کمک کنند.
محدودیت هایی برای کاربرد بالینی این مارکرهای استخوانی وجود دارند، اما محققین به دنبال راه هایی برای بهبود استفاده بالینی از آنها هستند.
-
آیا همه افراد باید آزمایش مارکر استخوانی را انجام دهند؟
مارکر استخوانی معمولاً فقط برای افرادی که مبتلا به اتلاف استخوان یا در معرض ریسک آن، تشخیص داده شده اند توصیه می شود. این آزمایشات بمنظور غربالگری عموم جمعیت نیستند. اینها اطلاعات اضافی را فراهم می کنند اما جای غربالگری تراکم معدنی استخوان را نمی گیرند.
-
آیا لازم است که همه یا بخشی از این مارکرهای استخوانی را مورد آزمایش قرار دهم؟
معمولاً، هیچکس همه آزمایش های توضیح داده شده در اینجا را انجام نخواهد داد. بیشتر پزشکان یک یا تعدادی از مارکرهای استخوانی خاص ، از قبیل یک یا دو عدد آنها که تحلیل استخوان را ارزیابی کرده و یک یا دو مارکر که تشکیل استخوان را سنجش می کنند، استفاده می کنند. انتخاب مارکرهای استخوانی بستگی به ببسیاری از عوامل از قبیل سابقه پزشکی فرد، علائم و نشانه ها و آزمایشات چکآپ پزشکی داشته و همه اینها از فرد به فرد دیگر متفاوت هستند. پزشک، تصمیم گیری را بر مبنای کاربرد آزمایشات برای شرایط شما ، انجام خواهد داد. بطورکلی، اگر آزمایشی بعنوان آزمایش پایه پیش از درمان درخواست داده شود، همان تست، در زمانی دیرتر برای مقایسه دو نتیجه، توصیه خواهد شد.
-
آیا این آزمایشات در مطب پزشک قابل انجام هستند؟
-
چه اقدامی میتوان برای کاهش یا افزایش تست مارکر استخوانی انجام داد؟
مردم میتوانند و باید اقداماتی را برای حفظ سلامت استخوان در طول زندگی خود انجام دهند، اما خود مارکرهای استخوانی تحت تأثیر تغییرات سبک زندگی قرار نمی گیرند. اگر اتلاف استخوان دارید، با پزشک درباره تعیین بهترین درمان مناسب برای خود، مشورت کنید.